جنجالی ترین روز مجلس؛ صوت جلسه بررسی اعتبارنامه شهید حسن آیت

مواضع آیت علیه بنی‌صدر در این جلسه خصوصی را ضبط نموده و با در اختیار قرار دادن صدای ضبط شدة او به روزنامه انقلاب اسلامی، در صدد تخطئه شخصیت سید حسن آیت برمی‌آید.

 

به گزارش فرهنگ نیوز ، روزنامه «انقلاب اسلامی» که درواقع روزنامه عصر بود به مدیر مسئولی ابوالحسن بنی‌صدر در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۵۹، برای نخستین‌بار ساعت ۱۰صبح با این تیتر منتشر شد: «طرح توطئه توسط دکتر حسن آیت»

 

******

روزنامه «انقلاب اسلامی» که درواقع روزنامه عصر بود به مدیر مسئولی ابوالحسن بنی‌صدر در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۵۹، برای نخستین‌بار ساعت ۱۰صبح با این تیتر منتشر شد: «طرح توطئه توسط دکتر حسن آیت»

 

این روزنامه درحالی‌که حدود ۲۰روز از افتتاح مجلس شورای اسلامی می‌گذشت در توضیح تیتر خود این‌گونه نوشت: «اطلاع یافتیم که دکتر حسن آیت در صحبت‌هایی که نوار آن به‌دست آمده است علیه بنی‌صدر به فعالیت‌های مخفیانه‌ای مشغول است و قصد آن را دارد که بنی‌صدر را به هر نحو که شده ناکام کند.»( روزنامه انقلاب اسلامی ۲۸/۳/۱۳۵۹ـ شماره ۲۸۲)

 

روزنامه انقلاب اسلامی در حالی خبر از کشف توطئة حسن آیت (به عنوان دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی) علیه رئیس‌جمهور را می‌داد که تنها یک روز پیش از مطرح کردن این موضوع، حزب جمهوری و بنی‌صدر به دنبال تشدید اختلافات، به توصیه حضرت امام مبنی بر لزوم وحدت میان مسئولین، تفاهم نامه‌ای به نام «میثاق وحدت» در شورای انقلاب با هدف جلوگیری از ایجاد درگیری و اختلاف با هم بسته بودند. و در ادامه، مواضع آیت علیه بنی‌صدر در این جلسه خصوصی را ضبط نموده و با در اختیار قرار دادن صدای ضبط شدة او به روزنامه انقلاب اسلامی، در صدد تخطئه شخصیت سید حسن آیت برمی‌آید. آیت که از مخالفین اصلی و نشانه‌دار بنی‌صدر در سال‌های نخست انقلاب به‌شمار می‌رفت، در این گفت‌وگوی محرمانه، غافل از آنکه سخنان وی ضبط می‌شود و بعدها به‌طور گسترده پخش خواهد شد مواضع جالبی را علیه بنی‌صدر اتخاذ می‌کند. مواضعی که شاید در آن برهه کمی باور ناپذیر بود اما با گذشت یک سال از زمان انتشار نوار، از عمق بصیرت و دید موضوع از این قرار بود که فردی به نام عزت‌الله کفایتی از اعضای سازمان مجاهدین خلق، تحت عنوان نماینده دانشجویان دانشگاه تبریز که در آن مقطع برای تحقق انقلاب فرهنگی دانشگاه تبریز را اشغال کرده بودند، نزد آیت می‌رود و در گفت‌وگویی محرمانه اوضاع کشور را با وی درمیان می‌گذارد عمیق آیت در مسائل آن دوره پرده برداشت.

 

مدت‌ها پیش از این قضیه، از طرف بنی‌صدر و طرفدارانش مدام تبلیغ می‌شد که توطئه‌ای علیه رئیس‌جمهور قانونی در جریان است و حتی ممکن است علیه او کودتا شود! این جوسازی ذهن مردم را ملتهب کرده بود؛ گذشته از آن با به وجود آمدن انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه‌ها، گرچه بنی‌صدر سعی کرد ظاهراً اعلام همراهی نماید (البته تعطیلی دانشگاه‌ها مصوبه شورای انقلاب بود و او حق و اختیار مخالفت هم نداشت) ولی سیاسیون، آگاه بودند که او دلِ خوشی از این قضیه ندارد. 

 

از طرفی دکتر آیت با پیروزی انقلاب تلاش گسترده ای در افشاگری علیه لیبرالیسم و ملی‌گرایی و نفاق کرده بود. این افشاگری چنان بر بنی‌صدر و طرفدارانش گران می‌آمد که موجب شده بود آنان اگرچه حزب جمهوری اسلامی و برخی نهادهای انقلابی را بدون بردن اسم و با ذکر عباراتی چون «گروه اقلیت»، «انحصارطلب‌ها» و «چماق به دستان» مورد تخریب قرار می‌دادند ولی راجع به شهید آیت این پرده‌پوشی را هم کنار گذاشته و صریحاً با ذکر نام، به او هجوم ببرند. بنی‌صدر حتی در مصاحبه‌های زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری هم به شهید آیت می‌تاخت و این تقابل سر دراز داشت. ( رجوع کنید به اولین رئیس‌جمهور ـ پنج گفت‌وگو دربارة اولین انتخابات ریاست جمهوری ایران ـ محمدجواد مظفر ـ کویرـ تهران ۱۳۷۸، ص ۵۰ ـ ۵۶ ـ ۸۶)

 

با توجه به این احتسابات، از نظر اطرافیان بنی‌صدر (شامل گروه‌های چپ‌گرا، لیبرال‌ها، منافقین و التقاطیون) بسیار مناسب بود که با طرح سناریوی پیچیده «نوار آیت»، هر سه هدف، یعنی تأیید وجود توطئه سازمان یافته علیه رئیس‌جمهور، تخریب وجهة انقلاب فرهنگی و حزب جمهوری و از صحنه خارج کردن شهید آیت به عنوان اصلی‌ترین مخالف بنی‌صدر محقق شود.

 

 

بنی‌صدر و همراهان وی با طراحی توطئه نوار قصد داشتند زمینه را برای رد اعتبارنامه دکتر آیت و اخراج وی از مجلس فراهم کنند و در صورت محقق نشدن این هدف حداقل از انتخاب شهید آیت برای ریاست و یا نایب‌رئیسی مجلس جلوگیری کنند. (به این موضوع در فصل بعد به‌طور مفصل می‌پردازیم) با توجه به حضور آیت در جایگاه دبیری مجلس خبرگان قانون اساسی و همچنین دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی ـ بزرگ‌ترین حزب در آن مقطع (و حتی تاکنون) ـ او شانس بسیاری برای تصدی بر ریاست اولین مجلس شورای اسلامی داشت. چنانچه خود آیت نیز اصلی‌ترین هدف توطئة نوار را همین مورد بیان کرده بود:  «مسئله ترور شخصیت است. اینها از نفوذ من در ملت ایران مطلع هستند و می‌دانند که من گوشه به گوشه مملکت را رفتم و سخرانی کردم و مردم خوب من را می شناسند. حتی از نفوذ من در مجلس و اینکه بسیاری حالا صرف‌نظر از اینکه خود من کاندید باشم یا نباشم مرا کاندیدای ریاست و نیابت ریاست مجلس کرده‌اند، [مطلع‌اند.] اینها می خواهند که با این وضع شخصیت من را ترور کرده باشند که نتوانم آن مسائلی که ملت ایران از آن رنج می¬برند و آن جنایاتی که واقع شده در مجلس را فاش بکنم. آنها می ترسند که مسئله حمله آمریکا و جریان حمله آمریکا به ایران نابود کردن هلی‌کوپترهای روی زمین که این بزرگ‌ترین دست آورد ملت بود که می‌توانست این هلی‌کوپترها را به نمایش بگذارد و اینها هلی‌کوپترها را نابود کردند را من در مجلس مطرح کنم و می‌دانند که من این مسائل را در مجلس مطرح خواهم کرد. مسئله گروگان‌ها را من مطرح خواهم کرد و ده‌ها مسئله دیگر و اینها وحشت‌شان از این است.» (مصاحبه مطبوعاتی حسن آیت، روزنامه انقلاب اسلامی ۲/۴/۱۳۵۹. همچنین روزنامه جمهوری اسلامی ۳۱/۳/۱۳۵۹)

 

روز ۲۸ خرداد، متن پیاده شده دو نوار از سخنان سید حسن آیت در روزنامه انقلاب اسلامی منتشر شد که مطالعه آن می‌توانست به نوعی وجود توطئه را تأیید کند. با انتشار متن تحریف شده نوار آیت، تقریباً همه روزنامه‌های صبح و عصر کشور خبر اول خود را به این موضوع اختصاص دادند و حتی روزنامه تایمز لندن گزارش مفصلی در این‌باره نوشت. (روزشمار تفصیلی جمهوری اسلامی ایران بهار ۱۳۵۹، زیر نظر عبدالله جاسبی، دفتر پژوهش و تدوین تاریخ انقلاب اسلامی) بی‌شک سناریوی پیچیده نوار آیت تنها برای القای توطئه بر علیه رئیس‌جمهور و تخریب شخصیت دکتر آیت طراحی نشده بود. بلکه هدف اصلی آن زمینه‌سازی برای اخراج دکتر آیت از مجلس بود. آنچه دکتر سید حسن آیت را از دیگر نمایندگان متمایز می‌کرد، جریان‌شناسی و نفاق‌شناسی ویژه او در شرایط غبارآلود پس از انقلاب بود. از طرفی دیگر چنانچه گفته شد با توجه به حضور آیت در جایگاه دبیری مجلس خبرگان قانون اساسی و همچنین دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی ـ بزرگ‌ترین حزب در آن مقطع (و حتی تاکنون) ـ او شانس بسیاری برای تصدی ریاست و یا نایب‌رئیسی اولین مجلس شورای اسلامی را داشت و این خطر بزرگی برای بنی‌صدر بود، بنابراین بنی‌صدر و همراهان وی از طریق طراحی توطئه «نوار آیت» قصد داشتند با رد اعتبارنامه دکتر آیت وی را از مجلس اخراج کنند و در صورت محقق نشدن این هدف حداقل از انتخاب شهید آیت برای ریاست و یا نایب‌رئیسی مجلس جلوگیری کنند. بی‌شک اخراج آیت از مجلس بیش از هر چیز به‌خاطر آن بود که آیت و بنی‌صدر در دوران دانشجویی هم دوره بودند و بنی‌صدر می‌دانست آیت به خوبی ریشه‌های فکری وی را می‌شناسد و این سد یزرگی در مقابل قانون شکنی‌های بنی‌صدر بود. 

 

به همین سبب طیف بنی‌صدر درحالی‌که اعتبارنامه چندین تن از نمایندگان خود همچون احمد سلامتیان، علی‌اکبر معین‌فر، احمد غضنفرپور و هاشم صباغیان به علت اعتراض نمایندگان برای بررسی به کمیسون تحقیق فرستاده شده بود، ( روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۲۲/۳/۱۳۵۹ ص ۷ت)وطئه نوار آیت را کلید زدند تا بدین‌وسیله دکتر آیت را از مجلس اخراج کنند و یا حداقل از انتخاب ایشان به ریاست و یا نایبی ریاست مجلس جلوگیری کنند، چرا که پیش از افتتاح مجلس و باتوجه به حضور موفق او در هیئت رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی، زمزمه‌هایی درمیان برخی از نمایندگان در مورد انتخاب آیت به ریاست مجلس شورای اسلامی به راه افتاده بود. ( روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۲۲/۳/۱۳۵۹ ص ۷)

 

روزنامه انقلاب اسلامی ارگان اصلی بنی‌صدر که نقش اصلی سناریوی توطئه «نوار آیت» را بازی می کرد. پس از چندین روز جنجال‌آفرینی مورخ ۲/۴/۱۳۵۹ به عنوان آخرین مرحله از سناریوی خود، در مصاحبه با چندتن از اعضای نهضت آزادی و دفتر رئیس‌جمهور در مجلس شورای اسلامی، نخستین‌بار با طرح موضوع بررسی اعتبارنامه آیت زمینه را برای آخرین و مهم‌ترین هدف توطئه «نوار آیت» یعنی رد اعتبارنامه دکتر آیت فراهم کرد: «تب این مسئله [نوار آیت] در بین نمایندگان مجلس شورای اسلامی که به هرحال همین روزها باید در مورد تأیید یا عدم تأیید اعتبارنامه حسن آیت اخذ تصمیم نمایند بیشتر از سایر محافل مشهود و چشمگیر است. نمایندگان مجلس شورا با وقوف این مسئله که اخذ تصمیم در این رابطه با توجه ابعاد توطئه و انعکاسی که در افکار عمومی ایجاد نموده است از بعد سیاسی و تاریخی پر اهمیتی برخوردار است از هم‌اکنون در جلسات خصوصی خود اولویت کار را به این مهم اختصاص داده‌اند. شاید هنوز کمی زود باشد که بتوانیم راجع به نظر اکثریت مجلس در رد یا تأئید اعتبارنامه حسن آیت اظهار نظر و پیش‌داوری نمائیم اما با توجه به صحبت‌هایی که با بیشتر نمایندگان مجلس داشتیم این‌طور به نظر می‌رسد که اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان منفرد مجلس و نمایندگان نهضت آزادی و دفتر هماهنگی نظرشان در رد صلاحیت اخلاق و تقوای آیت و نهایت رد اعتبارنامه ایشان است.»(روزنامه انقلاب اسلامی مورخ ۲/۴/۱۳۵۹ص۳)

 

در ۲۲ خرداد احمد سلامتیان نماینده اصفهان و نزدیک‌ترین یار بنی‌صدر درحالی‌که اعتبارنامه‌اش با اعتراض فواد کریمی نماینده اهواز به کمیسیون تحقیق مجلس فرستاده شده بود، (روزنامه جمهوری اسلامی مورخ ۲۲/۳/۱۳۵۹ ص۷)به کمیسیون تحقیق رفت و به اعتبارنامه دکتر آیت اعتراض نمود. درواقع این اعتراض نماینده اصفهان به نماینده تهران نبود بلکه رویارویی رئیس دفتر هماهنگی رئیس‌جمهور با دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی بود که ریشه در بیرون مجلس و اختلافات حزب جمهوری اسلامی با بنی‌صدر و ماجرای نوار آیت داشت. فواد کریمی نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی که به اعتبارنامه احمد سلامتیان، علی‌اکبر معین‌فر و هاشم صباغیان اعتراض کرده بود ماجرا را این‌گونه بازگو می‌کند: «شیوه بررسی اعتبارنامه‌ها این بود که براساس قرعه اعتبارنامه‌ها بین شعبه‌هایی در مجلس تقسیم می‌شد. هر شعبه اعتبارنامه یک عده را بررسی می‌کرد. اعتبارنامه آیت در یک شعبه بود و اعتبارنامه آقای سلامتیان هم در شعبه دیگر. من پرونده ساواک آقای غضنفرپور و آقای سلامتی را خوانده بودم و سوابق آنها را می‌دانستم. بنابراین وقتی اعتبارنامه‌های آنها در صحن مجلس مطرح شد، من به اعتبارنامه این دو نفر اعتراض کردم. نه تنها به این دو نفر، بلکه به اعتبارنامه آقای تیمسار مدنی که به‌عنوان نماینده مردم از کرمان آمده بود هم اعتراض کردم. نوبت به اعتبارنامه آیت که رسید اینها هم به اعتبارنامه آیت اعتراض کردند. پرونده‌هایی که مورد اعتراض قرارگرفته بود به کمیسیون تحقیق می‌رفت. در کمیسیون تحقیق نمایندگانی بودند که پرونده‌ها را بررسی می‌کردند. در آنجا آقای سلامتیان تمام حرف‌ها و دلایل و مدارکی که علیه آقای شهید آیت داشت را بیان کرد. ایشان یک پرونده‌ای از مرحوم شهید آیت مطرح کرد که این پرونده در مورد مقطعی بود که مرحوم شهید آیت به صورت تبعید در دامغان به سر می‌برده و معلم کلاس دخترانه بوده. در آن کلاس یک دختری که از عوامل ساواک بوده برنامه‌ریزی می‌کند که موقعی‌که آیت در کلاس دارد صحبت می‌کند بیاید آیت را ببوسد! البته آن دختر موفق به این‌کار نمی‌شود اما شکایت می‌کند و در شهر شایعه می‌کند که آیت به من نظر سوء داشته! چون این شکایت یک مورد اخلاقی بوده به خودی خود به ساواک نمی‌رود و برای بررسی به شهربانی می‌رود. مأمورین شهربانی در آن‌موقع تحقیق محلی می‌کنند و خب همه می گویند که آیت مرد بسیار مؤمن و متدینی است. شهربانی هم در نهایت این پرونده را بنا به استشهاد و گواهی محلی و دانش‌آموزانی که در آن کلاس بودند مختومه اعلام می‌کند. اما این پرونده در ساواک می ماند و سلامتیان بعد از سال‌ها این پرونده را در مجلس مطرح کرد. یکی دیگر از بحث‌هایی که سلامتیان مطرح کرد، عضویت آیت در حزب زحمتکشان بود. سلامتیان از شهید آیت می پرسد که آیا شما در حزب زحمتکشان بوده‌اید؟ آیت هم جواب می‌دهد: "بله من بودم. اما خود تو در چه حزبی بودی؟ تو در حزب ملت ایران بودی. در حزبی بودی که اعتقادات لائیک داشت و ضد مذهبی بود. اما حزب زحمتکشان، اسلام و تشیع را به‌عنوان دین رسمی پذیرفته بود. امام را به‌عنوان رهبر و فقیه قبول داشت. حزب زحمتکشان حزبی بود که درزمانی که امام در ۱۵ خرداد ۴۲ قیام کرد ازایشان حمایت کرد. اما شما در حزبی بودید که بر علیه امام بود. من از حزب زحمتکشان به‌عنوان تریبونی برای بیان حقایق اسلام و تشکیل حکومت اسلامی استفاده کردم. سخنرانی‌هایی که من در شعبه‌های حزب زحمتکشان کرده‌ام را بیاورید. در آنجا من حرفم دفاع از حکومت اسلامی بوده نه چیز دیگری.»( مصاحبه با فواد کریمی)

 

 

کمیسیون تحقیق به ریاست صادق خلخالی، از مخالفان نشانه‌دار دکتر آیت، پس از بررسی و استماع سخنان سلامتیان و اظهارات آیت در تاریخ ۱/۵/۱۳۵۹ طی گزارشی علی‌رغم رأی منفی رئیس خود با اعتبارنامه دکتر آیت موافقت کرد.( مشروح مذاکرات مجلس، جلسه ۲۲ مورخ ۱/۵/۵۹)

 

پس از ارائه گزارش کمیسیون تحقیق درتأئید اعتبارنامه دکتر آیت، طبق قانون بایستی اعتبارنامه دکتر آیت پس از سخنان مخالفین و دفاع وی در صحن علنی مجلس به رأی گذاشته می‌شد. احمد سلامتیان طی نطقی در بیست و دومین جلسه علنی مجلس مورخ ۱/۵/۱۳۵۹ به رأی کمیسون تحقیق اعتراض کرد. وی دلیل اعتراض خود را اشتهار دکتر آیت به فساد سیاسی و نادرستی اخلاقی عنوان کرد و اعلام کرد که ایت پیش از انقلاب در دانشگاه درس «انقلاب سفید» داده است. سلامتیان درباره فساد سیاسی آیت مدعی شد که جلسه کرسی بحث آزاد دانشجویی که روزنامه اطلاعات در سال ۱۳۴۰به عنوان مقابله با دانشجویان معترضی که ساواک آنها را گرفته بود راه انداخت، کار دکتر آیت بود. خلخالی از مخالفان آیت در ادامه خواستار جلسه غیرعلنی برای بررسی فساد اخلاقی آیت ‌شد که با مخالفت حسن آیت و رئیس مجلس روبه‌رو گشت. در ادامه سلامتیان به بحث «نوار آیت» پرداخت و با لحنی احساساتی تخریب رئیس‌جمهور را محکوم و در انتهای نطقش گفت آیت در دوره دانشگاه هرکس در روز ۱۶ آذر غیبت می‌کرده، درس او را حذف می‌کرده است! سلامتیان پا را از این نیز فراتر گذاشت و مدعی شد که در تاریخ چهارم اردیبهشت ۱۳۴۷ دکتر آیت در کلاس درسش در دامغان دختر دانش‌آموزی را بوسیده است! سلامتیان حتی در مقام دفاع از دکتر بهشتی گفت که آیت به بهشتی بی‌احترامی و بددهنی کرده است! البته در این مثلاً افشاگری‌ها، کسان دیگری همچون صادق خلخالی و محمدجواد حجتی‌کرمانی، سلامتیان را تشویق و حمایت می‌کردند. 

 

فردای آن روز نوبت به دفاعیات دکتر آیت رسید. این جلسه یکی از جنجالی‌ترین جلسات مجلس شورای اسلامی در تاریخ انقلاب بود. چنانچه در فردای آن روز روزنامه کیهان این‌گونه نوشت: «پنجشنبه گذشته مجلس شورای اسلامی یکی از شلوغ ترین و بی سابقه ترین و متشنج ترین جلسات خود را پشت سر گذاشت. جو آنچنان غیرعادی بود که هم از طرف وکلای مجلس و هم از طرف تماشاچیان بارها مجلس به تشنج کشیده شد. در این جلسه که اعتبارنامه حسن آیت مورد رسیدگی قرار گرفت اتفاقات و عکس العمل های بسیاری را به همراه داشت.» (روزنامه کیهان شنبه ۴ مردادماه ۱۳۵۹)

 

اما به راستی چه روی داده بود که حسن آیت، دبیر سیاسی حزب جمهوری اسلامی ـ  پرطرفدار‌ترین حزب تاریخ کشور تاکنون ـ که آن گونه در مجلس خبرگان از اصل ولایت فقیه دفاع کرده بود و اکنون با بیش از یک میلیون و چهار سیصدهزار رأی از مردم تهران در جایگاه نمایندگی قرار داشت، حال این چنین با مخالفت و انتقاد همکاران مجلسنشین خویش مواجه شده بود؟ دکتر علی‌محمد بشارتی نماینده وقت مجلس و از شاگردان آیت در دانشگاه پاسخ این سؤال را این‌گونه می‌دهد:  «آقای آیت موقعی که نطق می‌کرد خیلی تند بود. موقعی‌که میخواست بین طرح و لوایح حرف بزند، با بهانه و بی‌بهانه با ارتباط و بی‌ارتباط علیه لیبرال‌ها و بنی‌صدر حرف می‌زد. خب معلوم است آنها هم نمی‌توانستند یک چنین آدمی را تحمل بکنند. بررسی اعتبارنامه آیت بهانه بود و در واقع جلسه محاکمه ایشان بود که در تاریخ هم ماند. در ابتدای شروع کار مجلس به بهانه بررسی اعتبارنامه دکتر آیت یک جنگ لفظی جدی بین لیبرال‌ها و حزب‌الهی‌ها شروع شد. ظاهر قضیه این بود که آقای آیت را می‌خواستند محاکمه کنند یا مثلاً اعتبارنامه‌اش را رد کنند. اما تیزبین‌ها و واقع‌گراها می‌دانستند پشت سر این موضوع مسایل مهم‌تری هست؛ آیت به عنوان سخنگو ضدیت با لیبرالیسم نباید در مجلس باشد. هوادارن آقای آیت هم می‌گفتند اتفاقاً به همین دلیل که لیبرال‌ها از او می‌ترسند و دارند با او مبارزه می‌کنند، باید در مجلس باشد.»( روزنامه کیهان شنبه ۴ مردادماه ۱۳۵۹)

 

در جلسه بیست و دومین جلسه مجلس وقتی نوبت به دفاع حسن آیت از اعتبارنامه خود رسید، شرایط حاکم بر مجلس تغییر کرد، شرایطی که به روایت خبرنگار روزنامه کیهان، هیجانی و متشنج توصیف شده بود. آیت دفاعیه خود را با آیة «و مکروا و مکرالله و الله خیرالماکرین» آغاز کرد و بلافاصله گفت: «گفت آن یار کز او گشت سردار بلند        جرمش آن بود که اسرار هویدا می‌کرد»

 

آیت در ابتدای دفاعیه خود از اعتراض سلامتیان به نیکی یاد کرد و در ادامه در مقابل اتهامات سلامتیان با سند و مدرک همه این اتهامات را بیاساس خواند و نقش ساواک را در پرونده‌سازی‌های متعدد علیه او نشان داد و با روخوانی پروندهاش در ساواک ثابت کرد که از نوجوانی تا پیروزی انقلاب، چه میزان علیه رژیم پهلوی از دبیرستان گرفته تا دانشگاه های متعدد، از نجفآباد و اراک و فریدن و اصفهان گرفته تا دامغان و تهران و قم و لاهیجان و همیشه و همه‌جا به مبارزه مشغول بوده است. در این جلسه مخالفین آیت، به خصوص صادق خلخالی، بارها خواستند با جوسازی و تشنج جلسه را به‌هم بزنند و مانع از افشاگری‌های آیت شوند اما در همان ابتدای جلسه با واکنش تند هاشمی‌رفسنجانی مواجه شدند. دکتر آیت در خاتمه این جلسه تاریخی با ذکاوت خاص خود برای اینکه «خط‌ها روشن بشود، معلوم بشود کی چی‌کاره است» با استفاده از حق قانونی خویش تقاضا کرد رأی‌گیری به اعتبارنامه خویش علنی شود تا تاریخ بتواند جریان نفاق را بهتر بشناسد. البته این درخواست قانونی آیت به مذاق مخالفین خوش نیامد آنان که به شدت غافلگیر شده بودند و نقشه‌هایشان نقش برآب شده بود، سعی کردند با جنجال و هوچی‌گری، این درخواست قانونی آیت را مخالف آزادی بیان و باعث ایجاد خفقان در مجلس عنوان کنند! تا جایی‌که محی‌الدین انواری نماینده رزن همدان به نشانه اعتراض به علنی شدن رأی‌گیری از نمایندگی در مجلس استعفا داد! 

 

بحث‌های نمایندگان تا انتهای پایان را گیری همچنان ادامه پیدا کرد. محمدجواد حجتی‌کرمانی بارها از نمایندگان خواست «با کمال شجاعت رأی‌شان را بدهند .بگذارند رئیس‌جمهور منتخب ملت باشد». البته گاهی نمایندگان موافق آیت را نیز به بی‌شهامتی متهم می‌کرد، چراکه آنان با این رأی مملکت را نابود می‌کردند! تشنج در مجلس و شعار دادن تماشاچیان موجب شد منشی جلسه از یگان حفاظت مجلس بخواهد تا تماشاچیان را کنترل کنند. هاشمی هم آنان تهدید کرد که «کسانی را که دیدید شعار دادند معرفی کنید به دفتر، اگر ندهید، ممکن است همه‌تان را برای چند جلسه از آمدن محروم کنیم.» احمد توکلی نیز چندین بار هشدار داد که اگر نماینده‌ای رأی ندهد، حمل بر ممتنع بودن رأی او می‌شود. اما در هنگام رأی‌گیری اتفاق نادری نیز افتاد. محی‌الدین انواری از طرفداران بنی‌صدر در هنگام رأی‌گیری در نشانه اعتراض به رأی‌گیری علنی از نمایندگی مجلس استعفا و خداحافظی کرد!، استعفایی که با جمله «خوش آمدید» رئیس مجلس و نمایندگان پاسخ داده شد! با شروع اعلام رأی‌گیری طبق آئین‌نامه، هر نماینده‌ای بایستی پس از خواندن نامش از سوی منشی جلسه، رأی علنی خود را در گلدان‌های می‌انداخت. سید محمد موسوی‌خوئینی در هنگام انداختن رأی خود گفت: «آقایان توجه کنید! من برای اینکه ثابت کنم شایعه تهدید، دروغ محض است، من به مخالفت با شخص بنی‌صدر این رأی را می‌دهم.»

 

رضا اصفهانی نیز در مقابل اعلام کرد که «من نه به عنوان مخالفت با آقای بنی‌صدر و نه به عنوان مخالفت با دیگران، فقط به خاطر اجرای عدالت این رأی مخالف را می‌دهم.» خلخالی نیز در هنگام رأی‌گیری فریاد زد: «بنده نه تنها به خاطر مخالفت با آقای آیت بلکه به خاطر ریشه‌کن کرد مظفر بقایی‌ها و قاتلان کاشانی این رأی مخالف را می‌دهم» البته این جملات خلخالی بی‌پاسخ نماند و محمد رشیدیان نماینده آبادان گفت: «شما از [خسرو] قشقایی دفاع کردید» دیگر نمایندگان نیز او را «مزدور دفتر هماهنگی» بنی‌صدر خطاب کردند. دکتر موسی زرگر نیز در حین رأی دادن شعارهایی را به حمایت از آیت داد که در صوت و مشروح مذاکرات نامفهوم است. اما روزنامه کیهان دو روز پس از جلسه اعتبارنامه آیت در گزارشی مفصل درباره شعارهای زرگر نوشت: «موسی زرگر نماینده شهریار و وزیر بهداری نیز یکی از نمایندگان بود که با دادن رأی سفید اعلام کرد که «برای پیروزی اسلام رأی سفید می‌دهم» یکی از نمایندگان کار تازه‌ای کرد که بدین‌ترتیب که کارت سفید خود را به عنوان موافقت با اعتبارنامه آیت بر روی نوک یک قلم گذاشته بود و درحالی‌که کوشش می‌کرد دست خود را تا آنجا که می‌تواند بالا ببرد به سمت تریبون رفت و رأی را به داخل گلدان انداخت.»(کیهان ۴/۵/۱۳۵۹ ص ۳)

 

شعار دادن نمایندگان موجب شد که هاشمی نمایندگان را تهدید کند که «اگر کسی شعار داد، یک اخطار می‌گیرد.» البته این تهدید هاشمی نیز مؤثر واقع نشد و حجتی‌کرمانی فریاد زد «به خاطر پشتیبانی از  شخص دوم مملکت یعنی رئیس‌جمهور این رأی مخالف را می‌دهم.» در ادامه رأی‌گیری دکتر محمد رضایی‌هنجنی، منشی جلسه خطاب به افرادی که نمایندگان را به ترسو بودن متهم کرده بودند، گفت: «بعضی از نمایندگان محترم فکر کردند که ما که اینجا نشسته‌ایم، یک افرادی هستیم که از پشت‌کوه آمده‌ایم و با هر صدایی یا فریادی می‌ترسیم و آنچه وظیفه‌مان هست انجام نمی‌دهیم. با کمال تأسف تعدادی از نمایندگان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی را متهم به ترسیدن کرده‌اند که اینها اگر رأی علنی بخواهند بدهند، چون می‌ترسند پس رأی سفید می‌دهند. من از پیشگاه ریاست محترم مجلس تقاضا می‌کنم به این‌گونه افراد تذکر داده بشود که خارج از نزاکت نسبت به افراد حرف نزنند. یعنی چه ما می‌ترسیم؟»

 

 هاشمی نیز در همین رابطه گفت: «آئین‌نامه را همه آقایان خوانده‌اید و می‌دانید آئین‌نامه این حق را به نماینده داده و چه بهتر هم که یک موردی اجرا بشود. ایشان [آیت] و افرادی که از این به بعد می‌آیند، همین حق را دارند و از این حقشان استفاده خواهند کرد. آقای انواری بودند که اول شروع کردند و گفتند که به عنوان تهدید این‌کار را کردید. من خودم تذکر دادم که در شأن یک نماینده نیست که به خاطر یک رأی مخالف دادن، چنین بیانی بکند. خوب، این آقایان مخالفتشان را لفظی گفتند. آقای خلخالی، آقای حجتی، آقای محلاتی سخنرانی کردند و نظرشان را گفتند، آقای سلامتیان هم، پس این‌طور نیست کسی که می‌خواست صحبت کند، نتواند... تهدید را آقای انواری مطرح کردند و من یک تذکر دادم و گفتم آقایان این شأن یک نماینده نیست که از رأی مخالف به یک نفر دادن، که می‌تواند. این نه مربوط می‌شود به آقای بنی‌صدر و نه مربوط می‌شود به آقای سلامتیان و نه به حزب جمهوری، به هیچ‌کس مربوط نمی‌شود. من ممکن است نظر شخصی و مخالف نسبت به آقای آیت داشته باشم، رأیم را می‌دهم. اصلاً قضایا را نگذارید به اینجا و آنجا کشیده شود.»

 

سرانجام با پایان رأی‌گیری هاشمی آرای اخذ شده را چنین اعلام کردند: چون بعضی از آقایان به‌عنوان ممتنع تشریف نیاوردند رأی بدهند، از ۱۹۹ نفری که اعلام کردیم، ۱۷۰ نفر رأی دادند. از این ۱۷۰ نفر ۱۱۴ نفر رأی موافق و ۳۰ نفر رأی مخالف و ۲۶ نفر رأی ممتنع بوده است. بنابراین اعتبارنامه آقای آیت تصویب شد. (مشروح مذاکرات، مجلس مورخ ۲/۵/۱۳۵۹)

 

روی دیگر سکه

آیت با دفاع جانانه خود نه تنها توانست توطئه بنی‌صدر را خنثی کند، بلکه آن را به فرصتی برای افشاگری علیه جریان لیبرالیسم  تبدیل کرد و در واقع آنچه را که در نوار معروف  به صورت خصوصی عنوان کرده بود، به مدد خود آنان این‌بار همان سخنان را در صحن علنی مجلس و درحالی‌که میلیون‌ها تن از مردم مشروح مذاکرات مجلس را از  به صورت زنده  از را دیو گوش می‌کردند، بیان کرد. متأسفانه جنجال ماجرای نوار آیت سبب شده بود تا اعضای ارشد جامعه روحانیت مبارز که هنوز پی به ماهیت واقعه‌ای بنی‌صدر نبرده بودند با طرفداری از رئیس‌جمهور، عزمشان را برای برخورد با آیت جزم کنند تا جایی که هاشمیرفسنجانی، رئیس وقت مجلس در خاطرات خود روز پنجشنبه دوم مردادماه ۵۹ نوشت: 

 

«طرح اعتبارنامه دکتر آیت جنجالی‌ترین روز مجلس تا آن زمان را به همراه داشت. مخالف اصلی آقای آیت، آقای سلامتیان، رئیس دفتر هماهنگی رئیس‌جمهور بود و مهم‌ترین مسئله‌اش هم بحث نوار سخنرانی بود که از طریق روزنامه انقلاب اسلامی و به عنوان کودتا علیه رئیس‌جمهور منتشر شده بود. طبیعی بود که جایگاه تماشاچیان هم شلوغ  و پر ازدحام باشد و حتی در آنجا درگیری‌هایی بین موافقان و مخافان بحث روی دهد. به هرحال دفاع آقای آیت، طولانی و با جزئیات کامل صورت گرفت و برخی از نمایندگان نیز دفاع از صحت برخی از گفته‌های وی شهادت دادند و سرانجام بنابر پیشنهاد خود او، رأی‌گیری در مورد این اعتبارنامه به صورت علنی انجام شد و اعتبارنامه وی به تصویب رسید. بحث اعتبارنامه برخی دیگر از نمایندگان در جلسات بعد نیز ادامه یافت، ولی تقریباً هیچ جلسهای در این ارتباط با چنین جار و جنجالی روبهرو نشد. قطعاً اداره چنین جلسهای با شرایط آن روز مجلس کار سختی بود که به لطف خداوند به نحو قابل قبولی انجام شد.» (انقلاب در بحران؛ هاشمی‌رفسنجانی کارنامه و خاطرات سال ۱۳۵۹، زیر نظر محسن هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم، ۱۳۸۹، صص ۱۶۱ ـ ۱۶۲)

 

البته این تنها یک روی سکه توطئه رد اعتبارنامه آیت بود، فواد کریمی نماینده وقت مجلس پس از سی سال از آن واقعه، ابعاد دیگری از این توطئه را روشن کرد: 

«بگذارید در اینجا برای شما مطلبی را بگویم که تا به حال در جایی مطرح نشده است و آن نقش آقای هاشمی‌رفسنجانی است. اگر شما در طول تاریخ سیاسی مجلس نگاه کنید اکثراً آقای هاشمی نقش وسط را می‌گرفتند. آقای هاشمی چون خودش را رئیس مجلس می‌دانست با یک سناریویی وارد مجلس می‌شد. یک عده هم در مجلس از عوامل آقای هاشمی‌رفسنجانی بودند و این سناریو را اجرا می‌کردند به نظر من آن موقع سیاست آقای هاشمی‌رفسنجانی این بود که آقای آیت رأی بیاورد ولی با یک رأی ضعیف. چرا؟ چون آقای آیت از کسانی بود که برای ریاست یا نائب‌رئیسی مجلس مطرح بود و آقای هاشمی‌رفسنجانی نمی‌خواست آیت رئیس و یا نائب‌رئیس بشود. البته افراد دیگری هم در مجلس بودند که این را می‌خواستند و برخی از آنها هنوز زنده هستند کسانی که در هیئت رئیسه مجلس و یا بیرون مجلس بودند اینها عوامل آقای هاشمی‌رفسنجانی بودند. آقای حسن روحانی زنده است. آقایان دیگر زنده هستند و می‌توانند دفاع کنند. اینها عواملی بودند که در مجلس دنبال این بودند که آقای آیت با یک رأی ضعیفی اعتبارنامه‌اش تصویب بشود. البته این یک مقدار آقای بنی‌صدر را هم تسلی می‌داد که مثلاً خیلی ناراحت نباش آیت با یک رأی ضعیفی وارد مجلس شده است. به نظر من آن موقع سیاست این بود. اما من و دیگران که طرفدار حق بودیم از آیت محکم دفاع کردیم می‌گفتیم این حرف‌ها چیست که می‌زنید؟ مگر گزارش آن موقع شهربانی را نخواندید؟ مگر کمیسیون تحقیق به نفع آیت رأی نداد؟ پس چرا می‌خواهید اعتبارنامه آیت را رد کنید؟

 

فواد کریمی همچنین در رابطه با تلاش طیف لیبرال برای رد اعتبارنامه آیت می‌گوید: 

«خلاصه اعتبارنامه آیت در کمیسیون تحقیق تصویب شد و آمد به صحن مجلس. در آنجا بنی‌صدر و اعضای نهضت آزادی‌ها خیلی تلاش کردند که نمایندگان به آیت رأی منفی بدهند. دلیل‌اش هم این بود که آیت دشمن بنی‌صدر بود و او را کاملاً می‌شناخت. بنی‌صدر هم می‌دانست که اگر آیت در مجلس باشد مشکل پیدا می‌کند، بنابراین می‌خواستند آیت را حذف کنند. آن اوایل هنوز بنی‌صدر در مجلس طرفدار داشت اما چون دلایلی که بر علیه آیت مطرح کرده بودند برای محکوم کردن آیت کافی نبود و البته به دلیل دفاع جانانه‌ای که آیت کرد، نمایندگان به مرحوم آیت رأی  مثبت دادند.»(مصاحبه با فواد کریمی)

 

درخواست دکتر آیت در رأی‌گیری علنی همان‌طور که خود گفته بود موجب شد که خط‌ها روشن شود. چنانکه از ۱۹۹ نفری که در مجلس حضور داشتند، ۲۹ نفر آنها با ترک مجلس حاضر به شرکت در رأی‌گیری نشدند، چرا که نمی‌خواستند رأی کبود آنها روشن شود (چرا که اگر رأی آنها کبود  نبود، لزومی نداشت که  مجلس را ترک کنند (عدم شرکت برخی از افراد در رأی‌گیری گواه این مطلب است که آنها با خط‌ مشی و افکار دکتر آیت موافق نبودند اما در عین حال  نمی‌خواستند نام‌شان درکنار نام مخالفان اعتبارنامه آیت آورده شود که این موضوع، خطرناک‌تر بودن بیشتر این افراد را ثابت میکند، زیرا آنها قطعاً چهرهایی ظاهرالصلاح بوده اند.