مشروح جلسه چهارم اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس با اعضای تیم مذاکره‌کننده

عراقچی: در روز تصویب توافق، آن‌ها قانون لغو تحریم‌ها را «انشا» می‌کنند، نه اجرا!

 کوثری: توافق فاجعه است! ما ۳۵ سال بعد فقط به ۱۲۰ هزار سو می‌رسیم!

 اسماعیلی: ما همه چیز را عملیاتی می‌کنیم و برمی‌چینیم، طرف

مقابل فقط انشا می‌کند!

اینجا گفته سالیانه بعد از ده سال، ۲۰۰ عدد IR-۶ وIR-۸ می توانیم تولید کنیم. از ۸ سال تا ده سال بدون روتور، اما از ۱۰ سال به آن طرف سالیانه ۲۰۰ عدد. … ۲۵ سال بعد از ۱۰ سال ما بخواهیم سالی ۲۰۰ عدد بسازیم می‌شود ۵ هزار تا سانتریفیوژ و اگر در ۲۴ سو ضرب کنیم می‌شود ۱۲۰ هزار سو. یعنی ما ۳۵ سال بعد به ۱۲۰ هزار سو می‌رسیم. حالا جناب عراقچی می‌گویند ما این را جلوتر می‌آوریم در صورتی که آن‌ها اجازه نمی‌دهند. من می‌دانم شما خیلی چیزها می‌خواستید به دست بیاورید، ولی آن‌ها اجازه نمی‌دهند. بحث ما این است که اینجا تعهد داده شده.

گروه سیاسی - رجانیوز: متن پیش رو مشروح جلسه‌ی چهارم اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی پیرامون نقد برجام با حضور عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان، است.

به گزارش رجانیوز به نقل از یک بیست؛ با توجه به اهمیت بررسی برجام در مراجع قانونی، و به منظور دسترسی بهتر پژوهشگران و علاقمندان به متن کامل این بررسی‌ها و ثبت این جلسات در تاریخ سیاسی کشور، سایت یک بیست اقدام به پیاده‌سازی و انتشار متن این جلسه نموده است.
 



در ادامه پس از ذکر جملاتی کوتاه از صحبت‌های مطرح شده در این نشست، متن مشروح آن آمده است.
 
عراقچی: در روز تصویب توافق، آن‌ها قانون لغو تحریم‌ها را «انشا» می‌کنند و اجرایش موکول می شود به بعد از اجرای تعهدات ایران / برای همزمانی، هیچ فرمول بهتر و جایگزینی وجود نداشت! / در نقشه راه بین ایران و آژانس هیچ گونه بحث مصاحبه با کارشناسان و هیچ گونه بازرسی از مراکز نظامی وجود ندارد! / ما بعد از ده سال در بحث سانتریفیوژها هیچ محدودیتی نخواهیم داشت! / آن‌ موشک‌هایی که قطعنامه مشخص کرده که نباید فعالیت روی آن‌ها بشود، شامل هیچ‌کدام از موشک‌های ما نمی‌شود / هر فتحی هزینه‌های خودش را دارد، نتیجه‌ی عملیات را با این‌ جزییات و هزینه‌ها حساب نمی‌کنند! / وجه مثبت استثنا شدن ایران در میان همه کشورها قوی‌تر است، یعنی به کشورهای دیگر می‌گوید این امتیازاتی که به ایران دادیم به هر کسی نمی‌دهیم!
 
نوذر شفیعی (طرفدار برجام): بحث تحقیق و توسعه را با هیچ توجیهی نمی‌توانیم توضیح بدهیم! بنا بود هیچ محدودیتی پذیرفته نشود، اما هم محدودیت زمانی پذیرفته شده و هم محدودیت‌های فنی
 
آقامحمدی: قرار بود مذاکرات عادلانه باشد. اینکه ما بیاییم لغو کنیم همه چیز را و پس از ما آمریکا تازه بیاید تعلیق کند، چه حقی است که به آمریکا داده‌ایم؟! / مجلس مصوبه دارد و دولت را منع کرده است از اجرای داوطلبانه‌ی پروتکل الحاقی و دولت نمی‌تواند پروتکل الحاقی را اجرا کند
 
بخشایش: توافق ژنو هم همین بود و هیچ اثری نداشت / تا به حال ۳۰ بار از پارچین بازدید کرده‌اند و باز هم می‌خواهند بیایند
 
کوثری: هم تیم مذاکره کننده و هم رییس جمهور بسیار مثبت دارند صحبت می‌کنند، در صورتی که این توافق فاجعه است! / طبق توافق، تحقیق و توسعه روی سانتریفیوژ‌های نسل‌های بالاتر تنها به صورت شبیه سازی کامپیوتر مجاز است! / ما ۳۵ سال بعد فقط به ۱۲۰ هزار سو می‌رسیم!
 
سبحانی نیا: آیا با تغییر نام، می‌توانیم یک توافقی که تعهدات سنگین و بین المللی برای کشور ما ایجاد می‌کند را از حوزه‌ی نفوذ قانون اساسی خارج کنیم؟ / عملاً در همه‌ی خطوط قرمز اصلی ورود پیدا شده
 
اسماعیلی: ما همه‌ی چیز را عملیاتی می‌کنیم و برمی‌چینیم، طرف مقابل فقط انشا می‌کند! / کری به صراحت اعلام کرد اگر ایران اجازه‌ی دسترسی به مراکز نظامی را ندهد، عملاً توافق را نقض کرده است؛ آیا این اظهار نظر فقط می‌تواند جنبه‌ی داخلی داشته باشد؟
 
کریمی قدوسی: در مورد مهم‌ترین موضوع که غنی‌سازی صنعتی است، حواله شده‌ایم به آینده که برنامه بدهیم و قبول کنند / چرا یک خط در این سیصد صفحه نگفته که بعد از دوره محدودیت، ایران به مقدار نیازش در مقیاس صنعتی می‌تواند سانتریفیوژ تولید کند؟!
 
مشروح این جلسه که به بررسی وضعیت خطوط قرمز در متن توافق وین پرداخته، به شرح زیر است.
بروجردی: بسم الله الرحمن الرحیم. خوشامد عرض می‌کنیم خدمت برادر گرانقدرمان جناب آقای دکتر عراقچی معاون محترم وزیر امور خارجه.
با توجه به اینکه یکی از نکات برجسته و مهم در ارتباط با برجام خطوط قرمزی است که مقام معظم رهبری بارها تأکید فرمودند، هم افکار عمومی نسبت به آن حساس است و هم محافل دانشگاهی و نخبگان‌مان و هم تیم مذاکره‌کننده که بارها نسبت به این مسأله بحث‌های بسیار تند چالشی داشته‌اند با طرف مقابل (یعنی ۱+۵).
من یک مرور کلی می‌کنم راجع به آن نگات برجسته‌ی خطوط قرمز ترسیم شده توسط مقام معظم رهبری و از تعابیر خود ایشان هم بهره بگیریم. البته به صورت خلاصه چون اگر بخواهیم به متن سخنرانی های ایشان بپردازیم طبیعتاً زمان می‌گیرد. من فقط عناوین را عنوان می‌کنم.
نکته‌ی اول یا خط قرمز اول؛ لغو فوری تحریم‌های اقتصادی مالی و بانکی هنگام امضای موافقت‌نامه و سایر تحریم‌ها در فواصل معقول و منوط نشدن لغو تحریم‌ها به اجرای تعهدات ایران. حالا تفسیر ش در متن هست.
نکته‌ی دوم؛ روشن و غیر قابل تفسیر بودن متن توافق. که ما یک متن شفافی را در پیش رو داشته باشم که تفسیر آقای عراقچی در جلسات قبل هم عنوان شد. به لحاظ اینکه مروری کرده باشیم تا امروز متمرکز باشیم روی خطوط قرمز و این بحث را جمع بکنیم که در جلسات بعدی بقیه ابعاد را بپردازیم.
خط قرمز سوم؛ نپذیرفتن تعهدات بازگشت‌ناپذیر. یعنی اینکه بالاخره ما هم یک اهرم متقابل [داشته باشیم] در مقابل کاری که آنها عنوان کردند و نسبت به آن رجزخوانی مفصلی را انجام می‌دهند.
چهارم؛ نپذیرفتن مصاحبه با شخصیت‌ها و دانشمندان ایرانی. تعابیر متعددی ایشان داشتند که به این عنوان هم مطرح فرمودند که این اجازه مطلقا داده نخواهد شد.
خط قرمز پنجم؛ نپذیرفتن موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس. باید ببینیم به چه میزان این در صحنه‌ی عمل، عملی شده. این تعابیر را هم داشتند که هم آژانس عادل نیست و هم مستقل نیست و تحت تأثیر قدرتهاست.
نکته ششم هم نپذیرفتن نظارت و بازرسی‌های غیر متعارف و ویژه‌ی ایران که در روال متعارف بازرسی‌های شناخته شده‌ی آژانس موجود نباشد و ویژه‌ی کشور ما ایجاد کنند و نسبت به این مسأله هم رجزخوانی فراوانی می شود. بارها هم جان کری و هم اوباما و مونیز و مقامات مختلف آمریکایی و به خصوص سه وزیری که در کنگره ساعت‌ها حضور پیدا کردند و استمرار خواهد یافت این بحث‌ها با کنگره، نسبت به این مسأله خیلی رجزخوانی کردند.
خط قرمز هفتم عدم بازرسی از مراکز مرتبط با حریم دفاعی کشور. همکاران نسبت به مراکز نظامی حساسیت نشان داده‌اند و تیم مذاکره کننده هم بارها تأکید کردند که یک چنین اجازه‌ای داده نخواهد شد.
خط قرمز هشتم ادامه دادن و کند نشدن فعالیت‌های مرتبط با تحقیق و توسعه و ساخت و ساز هسته‌ای که ما بتوانیم این نکته‌ی مهم را [محقق کنیم، چون] که در واقع جلوگیری از رشد علم و دانش در قرن بیست و یکم یک جاهلیت مدرن است. در غرب که آمریکایی ها با سو استفاده از جایگاه خودشان در شورای امنیت سازمان ملل عملا نسبت به این مسئله هم خیلی فشار آوردند و مقاومت خوبی از سوی تیم مذاکره‌کننده صورت گرفت.
خط قرمز نهم عدم پذیرش محدودیت‌های طولانی. بالاخره یک عرفی دارد محدودیت‌ها. این هم نکته‌ی آخر.
خط قرمز آخر هم دستیابی به ۱۹۰ هزار سو ظرفیت غنی سازی در آینده‌ای نه چندان دور.
گرچه توصیح داده شد اما این مجموعه‌ای که در مراجعه‌ی به فرمایشات مقام معظم رهبری به عنوان خطوط قرمز به نظرم رسید اینها بود که دوستان اگر در مباحث نکات دیگری به نظرشان رسید مطرح خواهند کرد. پس جلسه امروز ما خطوط قرمز ترسیم شده توسط مقام معظم رهبری است و طبیعتاً شورای عالی امنیت ملی هم بر این اساس سیاست‌گزاری کرده و دستورالعمل تیم مذاکره کننده هم همین بوده. بنابراین این بحث را در جلسات آینده نداشته باشیم. این کلیات موضوع است.
آقای دکتر عراقچی اگر می‌خواهید فتح بحث رو بفرمایید و آغاز بحث رو بفرمایید و دوستان هم طبق روال، نقطه نظارت خودشان را عنوان خواهند کرد. با سپاس از تشریف‌فرمایی مجددتان.
 
عراقچی: بسم الله الرحمن الرحیم. در مورد بحث لغو فوری تحریم‌ها آنچه که به عنوان دستورالعمل به تیم داده شده بود آن بود که تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی باید یکجا برداشته بشوند در ابتدای توافق و بقیه تحریم‌ها در فاصله‌ای معقول. این عین عبارتی است که خود مقام معظم رهبری هم به کار بردند که بقیه‌ی تحریم‌ها در فاصله‌ای معقول [برداشته شوند]. بقیه‌ی تحریم‌ها چه تحریم‌هایی هستند؟ یکی تحریم‌های به اصطلاح اشاعه‌ای. که مربوط می‌شود به کالاهای دو منظوره. آن کالاهایی که می‌تواند در صنعت نظامی هسته‌ای یعنی در تولید سلاح‌ هسته‌ای هم کاربرد داشته باشد. یک سری تحریم‌ها اینگونه بود. یک سری تحریم‌های تسلیحاتی و تحریم‌های مربوط به ممنوعیت فعالیت‌های موشکی که در قطعنامه شورای امنیت آمده است. اینها تحریم‌هایی بود که طبق دستورالعمل باید در فاصله‌ای معقول برداشته می‌شد. تحریم‌هایی که باید فوری برداشته می شد تحریم‌های اقتصادی و مالی بود. خب تعبیر این بود که در آغاز اجرای توافق باید این کار صورت بگیرد. همانطور که در متن برجام می‌بینید در روز اجرایی شدن توافق تحریم‌ها به طور کامل برداشته خواهد شد و این برداشته‌شدن اجرایی می‌شود. اما این تحریم‌ها در روز Adoption Day به اصطلاح، در روزی که به اسم توافق یا تصویب می‌گذاریم (که این روز بعد از طی مراحل قانونی هست)، قانون‌ش برداشته می‌شود ولی اجرای آن قانون موکول به زمانی است که ایران هم فعالیت‌هایش را اجرا کرده باشد.
 
آقا محمدی: آقای عراقچی عذر می‌خواهم؛ روز اجرا چه روزی است؟ دقیق!
 
عراقچی: اینها را توضیح خواهم داد. ببینید این توافق چند روز دارد. اولین‌ش روز جمع‌بندی یا روز نهایی شدن توافق بود. روزی بود که گذشت. آن روزی که شورای امنیت توافق را تأیید کرد، روز نهایی‌شدن و جمع‌بندی است. روز بعدی روز توافق هست اسم ش یا روز تصویب (Adoption Day). این روز در فاصله‌ای حداکثر ۹۰ روز بعد از تصویب شورای امنیت است. یعنی این ۹۰ روزی که کشورها مراحل قانونی را در کشور خودشان طی خواهند کرد. یعنی همین کاری که الان داریم انجام می‌دهیم. ما الان در این مرحله هستیم. ما داریم مراحل قانونی را طی می‌کنیم حالا یا توسط مجلس شورای اسلامی و یا توسط شورای عالی امنیت ملی. به هر حال این روال قانونی طی خواهد شد. ما به نقطه‌ای می‌رسیم که این را از لحاظ قانونی یا تأیید می‌کنیم یا رد می‌کنیم. حالا ما به نتیجه کاری نداریم. ولی به هرحال روالی هست که باید طی بشود. در کنگره‌ی آمریکا هم همین روال دارد طی می‌شود. حتماً شاهد مباحث بودید. آن‌ها هم، موافق و مخالف دارند صحبت می‌کنند و روالی دارند که حالا جزییات ش بماند، ولی آن روال هم باید طی بشود.
۹۰ روز حداکثر فرصت هست برای اینکه این روال طی بشود و از این ۹۰ روز تقریباً حدود ۲۰ روزش رفته است. وقتی این روال طی شد و کشورها همه اعلام کردند که ما روال قانونی را طی کردیم و آماده‌ی اجرا هستیم. آن روز هست که ما تازه توافق داریم. بهش می‌گوییم روز تصویب. در آن روز چه اتفاقی می‌افتد. در آن روز اروپایی‌ها تمامی تحریم‌های خودشان را لغو خواهد کرد. یک تصمیمی را شورای وزیران اتحادیه‌ی اروپا اتخاذ خواهد کرد و تحریم‌های خودش را لغو خواهد کرد.
 
…[پرسش نامفهوم یکی از نمایندگان]
 
عراقچی:  اروپا لغو خواهد کرد. آمریکا؛ در آن روز رییس‌جمهور آمریکا متنی را رسماً امضا می‌کند و اجرای تحریم‌های کنگره و آمریکا را متوقف خواهد کرد. یک سری دستورات اجرایی رییس‌جمهور هست که آن‌ها لغو می‌شود و یک سری قوانین کنگره هست که آن‌ها متوقف می‌شود. خب شورای امنیت هم که پیش از این قطعنامه‌های قبلی خودش را لغو کرده است. پس در اینجا و در روز Adoption Day بدون اینکه ایران هیچ کاری را هنوز شروع کرده باشد آن‌ها تحریم‌های خودشان را لغو و یا متوقف می‌کنند. شورای امنیت هم لغو می‌کند. خب وقتی ما خیال‌مان راحت شد که آن ها لغو کردند بعد ما شروع به اقدامات اجرایی خودمان می‌کنیم. البته آن‌ها وقتی تحریم‌هایشان را لغو می‌کنند، اجرایی شدن لغو تحریم‌هایشان موکول می‌شود به بعد از اینکه ایران هم مقدمات اجرایی تعهدات خودش را انجام بدهد. در حقیقت آن‌ها قانون لغو تحریم‌ها را انشا می‌کنند و اجرایش موکول می شود به زمانی که ایران هم انجام داد. بعد از آن ایران شروع می‌کند به کارهایی که باید انجام بدهد. مقدمات‌ش یا به هر حال آن کاهش‌هایی که باید صورت بگیرد، صورت می دهد. همه‌ی آن کارهایی که در ضمیمه‌ی شماره ۵ برجام آمده است. وقتی تمام شد می‌رسیم به روز اجرا. روز اجرایی شدن دیگر ایران مقدمات کارهایش را انجام داده؛ از آن روز رسماً شروع می‌کند به اجرا کردن توافق با شرایط جدید. از آن روز هم تحریم‌ها هم دیگر لغو خواهد شد و به اصطلاح برداشته خواهد شد.
در حقیقت همانطوری که فرموده بودند مقام معظم رهبری اقدامات دو طرف اینجا به نوعی متناظر می‌شود. این مشکل فنی‌ای که داشتیم که اقداماتی که ما باید انجام می‌دادیم زمان‌ش طولانی‌تر بود از اقداماتی که آن‌ها باید انجام می‌دادند، به این ترتیب رفع می‌شود. آن‌ها تحریم‌های خودشان را لغو می‌کنند و اجرایی شدن لغوش به بعد از اقدامات ایران [موکول می‌شود]. این فرمولی بود -که قبلاً هم شاید چند بار این را خدمتتان عرض کردم- که ما در مذاکرات بهش رسیدیم و هیچ فرمول بهتر و جایگزین این هم وجود نداشت و نهایتاً هم توسط به هرحال مراجعِ … [صحبت نامفهوم یکی از نماینده‌ها] توافق شد. بله یک مقداری پیچیدگی دارد و باید هی تکرار بشود تا جا بیفتد. در برجام روشن هست، اگر باز هم ابهامی هست من عرض بکنم.
ما معتقد هستیم که متناظر بودن اقدامات دو طرف در مرحله‌ی اول که مربوط می‌شود به لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی در اینجا رعایت شده. در مرحله‌ی بعدی هم تصویب نهایی پروتکل الحاقی در مجلس شورای اسلامی هم موکول هست به لغو تحریم‌های کنگره که بعد از چند سال اتفاق می‌افتد. که آن هم اقدامات دو طرف متناظر خواهد بود. بنابراین در قضیه‌ی لغو تحریم‌ها متناظر با اقداماتی که ما انجام می‌دهیم [آن‌ها هم انجام می‌دهند]. ما فکر می‌کنیم برجام آن خطوط قرمز را رعایت کرده و روال مطلوبی وجود دارد.
 
نکته‌ی دوم هم شفاف بودن متن هست. متن [باید] شفاف باشد و از عباراتی که قابل تفسیر و دو پهلو هست خودداری بشود. ما فکر می‌کنیم که این را در همه جای متن رعایت کردیم، البته حتی الامکان. من فکر می‌کنم غیرممکن است که متنی را بنویسید و نشود هیچ کلمه‌ای از آن را به نوعی تفسیر و تأویل کرد. ولی آن کلمات کلیدی که تفسیر آن‌ها می‌توانسته تغییری در نحوه‌ی اجرای برجام بدهد، همه آن‌ها را رعایت کردیم که مشکلی نباشد. اگر جایی در این خصوص سؤالی هست من پاسخگو خواهد بود.
 
در خصوص بازگشت پذیر بودن تعهدات ما در مقابل بازگشت‌پذیر بودن تحریم‌های آن‌ها، این دستورالعمل ما بود. دستورالعمل تیم مذاکره‌کننده این بود که اگر بازگشت‌پذیری در برجام برای طرف مقابل پیش‌بینی می‌شود برای ما هم باید وجود داشته باشد. این چیزی هست که کاملاً وجود دارد. هرجا طرف مقابل با بهانه یا بی بهانه به تحریم‌های خودش برگشت بکند جمهوری اسلامی ایران هم به برنامه خودش برگشت می‌کند. و این صراحتاً در برجام آمده و حتی در قطعنامه هم آمده است. شاید در قطعنامه‌های شورای امنیت بی‌سابقه هست که یک قطعنامه‌ای اشاره بکند اگر من فرض بکنید تحریم‌هایم را برگرداندم کشور مربوطه هم گفته باشد من هم تعهدات خودم را دیگر دنبال نخواهم کرد و این به صراحت در قطعنامه هم آمده.
بعضی از دوستان ایراد می‌کنند که بازگشت تحریم‌های آنها سریع اتفاق می‌افتد و بازگشت ما به برنامه‌ی خودمان با معطلی اتفاق می‌افتد. این هردو تا غلط است. هم بازگشت آن‌ها به تحریم‌هایشان این طور نیست که سریع اتفاق بیفتد. بله ممکن است که روی کاغذ دوباره قانون‌ش را تصویب بکنند ولی این شاکله‌ای که ده سال برایش زحمت کشیدند تا علیه ایران توانستند یک شبکه‌ی پیچیده‌ی تحریمی را برقرا بکنند، وقتی این شبکه فرو بریزد به اصطلاح و از بین برود –به عنوان مثال پول‌های ایران وقتی آزاد می‌شود و در اختیار ما قرار می‌گیرد- این طور نیست که بازگشت‌پذیری در برنامه‌ی آن‌ها سریع باشد. این شبکه‌ی تحریمی را این طور نیست که بتوانند سریع دوباره سرجایش بگذارند. از آن طرف بازگشت‌پذیری در برنامه‌ی ما هم می‌تواند خیلی سریع‌تر از آنچه که بعضاً تصور می‌شود اتفاق بیفتد. خود غربی‌ها که مدعی یک سال هستند. و تمام دستاورد خودشان را این می‌دانند که ایران را یک سال از مثلاً رسیدن به سلاح هسته‌ای دور کردند. این یک سال برک اوت تایم به اصطلاح دستاورد آن‌ها هست ظاهراً. بنابراین خودشان دارند اعتراف می‌کنند که بازگشت‌پذیری در برنامه‌ی ایران یک سال است. من می‌خواهم عرض بکنم بازگشت‌پذیری در برنامه‌ی ما حتی از این هم کمتر است. به خاطر آنکه آنچه که در برنامه‌ی ما وجود دارد و اصلاً از بین رفتنی نیست که بخواهد برگردد، آن دانش و تکنولوژی ما هست. آن دانشمندان ما هستند و کارشناسان و متخصصین ما هستند که اینها از بین رفتنی نیست که بگوییم کی می‌خواهد برگردد. این سرمایه‌ای هست که هیچ وقت نخواهد رفت که بخواهد برگردد.
 
چهارم اینکه با شخصیت‌ها و دانشمندان ایرانی مصاحبه صورت نگیرد. این در بحث مربوط به PMD بود. بحثی که بین ما و آژانس باید حل بشود. اگر که نقشه‌ی راهی که بین ایران و آژانس امضا شده است را ملاحظه بفرمایید هیچ گونه بحث مصاحبه با هیچ یک از کارشناسان ما در آن پیش بینی نشده است.
 
پنجم اینکه در برجام هیچ اقدامی به گزارش آژانس موکول نشود. فکر می‌کنم عبارت دقیق‌ترش که به عنوان دستورالعمل به ما داده شده بود این بود که هیچ اقدامی در برجام به گزارش محتوایی‌ آژانس موکول نشود نه گزارشات کمی آژانس. گزارش محتوایی یعنی چه؟ یعنی آژانس بیاید تأیید بکند که مثلاً برنامه‌ی ایران صلح آمیز است. یک عبارت محتوایی خیلی کلی که  بالاخره هرگونه امکان سو استفاده‌ای ازش هست. یا آن گزارش جامع آژانس که عرض کرده بودم خدمت‌تان قبلاً. آژانس گزارش دارد که در حقیقت یک جور تأییده‌ای هست که بهش می‌گویند Broader Conclusion یا گزارش گسترده‌تر یا گزارش جامع‌تر که در آن گزارش آژانس می‌آید تأیید می‌کند که هیچ فعالیت مخفی‌ای در کشور مربوطه وجود ندارد. خب بله این یک گزارش محتوایی بسیار سختی هست که معلوم نیست چقدر طول بکشد یا نکشد. هیچ اقدامی در برجام، هیچ مرحله‌ای در برجام، موکول به گزارشات محتوایی آژانس نیست. تنها در مرحله‌ی اول که ایران باید اقداماتی را انجام بدهد موکول به گزارش و راستی‌آزمایی آژانس هست؛ که دقیقاً یک راستی‌آزمایی و گزارش کمی و مکانیکی هست. یک چک لیستی وجود دارد، من چند بار خدمتتان عرض کردم به هر حال کارهایی که ما باید انجام ‌بدهیم، یک کسی باید باشد بیاید داوری بکند که آیا اینها انجام شد یا نشد؛ ممکن هست بگوییم داور بین‌المللی موجود داور عادلی نیست، انصاف را رعایت نمی‌کند، بله اینها هست. در گذشته هم ما سوابق خوبی نداریم از آژانس. اگر چه در دو سال اخیر در اجرای توافق ژنو اتفاقاً سابقه‌ی خوبی داریم از آژانس که به دقت اجرا کرده است. اما واقعیت این هست که هیچ داور دیگری وجود ندارد و ما هم نمی‌توانیم جایگزینی برای آژانس پیدا بکنیم. بالاخره یک کسی باید بیاید در تأسیسات ایران مثلاً بشمارد ماشین‌ها را که ۵۰۶۰ باید در نطنز باشد. بالاخره یکی باید باشد که بگوید بله من رفتم این‌ها را شمردم ۵۰۶۱ ی نبود ۵۰۶۰ تا بود. خب این فرد یا نهاد غیر از آژانس نمی‌تواند باشد که مقبولیت بین‌المللی داشته باشد. حالا به درست یا به غلط ولی به هر حال واقعیت این است. ما کاری که کردیم این است که تمام راستی‌آزمایی‌ای که آژانس در این مرحله باید انجام بدهد را به صورت کمی و عددی مشخص کردیم. یک چک لیستی وجود دارد آژانس فقط باید بیاد علامت بزند که این کارها انجام شده یا نشده. هیچ قدرت مانوری آژانس ندارد. مثلاً ۵۰۶۰ تا ماشین را که می‌شمرد هیچ کاری نمی‌تواند بکند. نمی‌تواند بگوید من فکر می‌کنم که کمتراست یا شاید بیشتر باشد. از این بازی‌ها که نمی‌تواند دربیاورد. آقا بشمار گزارش بده. این چک لیست در ضمیمه‌ی شماره‌ی ۵ پاراگراف پ۵ وجود دارد. از ردیف ۱۵٫۱ تا ۱۵٫۱۱ دقیقاً چک لیست آورده شده و به اعتقاد ما جای نگرانی وجود ندارد.
 
ششم اینکه بازرسی‌های غیرمتعارف وجود نداشته باشد. همانطوری که در برجام ملاحظه می‌فرمایید بازرسی فقط در چارچوب پروتکل الحاقی صورت می‌گیرد. پروتکل الحاقی یک معاهده یا یک به هر حال قانون متعارف بین‌المللی هست. بیش از ۱۴۰ کشور به آن پیوستند و بیش از ۱۲۰ کشور دارند اجرا می‌کنند. بنابراین یک امر کاملاً‌ متعارفی هست. خاص و ویژه‌ی ایران نیست. ما قبول کردیم که اجرا بکنیم. هرگونه بازرسی؛ چه از مراکز اعلام شده و چه از مراکز اعلام نشده، فقط در آن چارچوب خواهد بود.
 
هفتم عدم بازرسی از مراکز مرتبط با حریم دفاعی و نظامی کشور. کاملاً هم این‌طوری هست. باز هم عرض می‌کنم در بحث PMD که تقاضاهایی وجود داشت، الان در این نقشه‌ی راهی که بین ایران و آژانس امضا شده اگر ملاحظه بفرمایید، دیگر هیچ گونه بازرسی از مراکز نظامی در آن وجود ندارد.
 
هشتم بحث ادامه‌ِ R&D. من فکر می‌کنم یکی از مشخصه‌ها و افتخارات برجام این است که تحقیق و توسعه در برنامه‌‌ی هسته‌ای ایران را کاملاً به رسمیت می‌شناسد و ادامه می‌دهد. من بحث تحقیق و توسعه در برنامه‌ی هسته‌ای را عرض کرده‌ام قبلاً خدمت‌تان، باز تکرار می‌کنم. ببینید صنعت هسته‌ای یک دریای وسیعی هست دیگر. یک قسمتش غنی سازی است. در این دریای وسیع شما در هر رشته و حوزه‌ای بخواهید تحقیق و توسعه انجام بدهید، آزادید. هیچ ممنوعیتی وجود ندارد. حتی برجام تشویق می‌کند کشورها را که در این حوزه‌ها از جمله تحقیق و توسعه‌ی این حوزه‌ها با ایران همکاری کنند. خب می‌آید در این دریای وسیع صنعت هسته‌ای به غنی سازی که می‌رسیم که یک قسمت‌ش بحث غنی‌سازی است و قسمت حساسی است، باز تحقیق و توسعه ی ایران هیچ محدودیتی ندارد و کامل می‌تواند انجام بشود. می‌آییم محدودتر می‌شویم در قمست تولید سانتریفیوژها. فقط در قسمت تولید سانتریفیوژها هست که محدودیتی گذاشته شده است. این محدودیت به اعتراف دوستان ما در سازمان انرژی اتمی و شخص آقای دکتر صالحی محدودتی نیست که تحقیق و توسعه‌ی ما را دچار مشکل بکند. مثال عرض می‌کنم. در آنجا گفته شده که ایران در ده سال آینده روی ماشین‌های IR-۴, IR-۵, IR-۶, IR-۸ کار می‌کند. خب ما طبق برنامه‌ریزی خودمان بنایی بر اینکه بالاتر از این ماشین‌ها برویم نداریم. اینها چهار ماشین مهم و نسل جدید ما هستند. ما در حال کار روی اینها هستیم. تحقیق و توسعه روی اینها حداقل همین هفت، هشت، ده سال به طول خواهد انجامید. آنچه که برای ما خط قرمز بسیار پررنگ و کلیدی‌ای بود این بود که تحقیق و توسعه روی ماشین‌های IR-۶ و IR-۸ نباید معطل و تعطیل بشود. که دقیقاً اتفاق افتاده است. به صراحت آمده است که تحقیق و توسعه روی ماشین‌های شش و هشت و حتی قبل از آن چهار و پنج هم ادامه پیدا می‌کند. تحقیق و توسعه روی ماشین IR-۴ تقریباً تمام شده است ولی به خاطر اینکه سازمان انرژی اتمی می‌خواست تکنولوژی مربوط به این ماشین منتقل بشود به سال‌های آتی، این هم مانده است. بنابراین در تحقیق و توسعه‌ای که ما به آن نیاز داریم هیچ وقفه‌ای صورت نمی‌گیرد. کار روی ماشین‌ها ادامه پیدا می‌کند. حتی برای ساخت ماشین‌های جدید هم ما محدودیتی نداریم. تا وقتی که به مرحله‌ی تولید یک به اصطلاح نمونه‌ی این ماشین‌ها هم می‌رسد حتی مشکلی نداریم و اینها ادامه پیدا خواهد کرد. از مرحله‌ای که وارد تست مکانیکی و تزریق گاز می‌شود –روی ماشین‌های فراتر از IR-۸ که عرض می‌کنم ما اصلاً تصمیم‌ش را نداریم فعلاً- محدودیت خواهد بود.
 
[بحث کوتاه بین نماینده‌ها]
 
عراقچی: من جداً استقبال خواهم کرد که بحث‌ها کارشناسی و روی کلمه به کلمه باشد. چون این سؤالات کلی همان‌طوری که بعضی از دوستان فرمودند بارها گفته شده و پاسخ‌ش هم روشن است. من که نمی‌توانم هر جلسه پاسخ متفاوت بدهم. در بحث R&D من بحثم را تکمیل بکنم. در بحث R&D که اصلاً به تولید مربوط نمی‌شود و به بحث توسعه‌ی ماشین‌های پیشرفته مربوط می‌شود، فعالیت‌های ما ادامه پیدا خواهد کرد و ما ان شاء الله در پایان دوره، ماشین‌های IR-۶ و IR-۸ ما -که دو ماشین پیشرفته‌ی ما با توان بسیار فوق‌العاده‌ای هست- به مرحله‌ای خواهد رسید که تولید انبوه بشود. بعد تولید انبوه که شد ان شاء الله تولید هم اجرا خواهد شد… [پرسش نامفهوم یکی از نماینده‌ها]. نه آن یک سوء تفاهمی بود که مطرح شد و پاسخ هم داده شد. من می‌دانم که این متن متن پیچیده‌ای هست و حتماً مطالعه‌ی متن باعث سوء تفاهماتی می‌شود که همه‌ش توضیح دارد. من آن نکته‌ی شما را می‌دانم و توضیح خواهم داد.
 
عدم پذیرش محدودیت‌های طولانی؛ همان‌طوری که در برجام مشاهده می‌کنید محدودیت‌های ما از ۸ سال هست و بحث تعداد ماشین‌های تا ۱۰ سال هست که فکر می‌کنیم در چارچوب هست و یکی دو تا هم تا ۱۵ سال داریم. اینکه مثلاً ما تا ۱۵ سال راکتور آب سنگین جدید نسازیم که چنین برنامه‌ای هم کشور ندارد. ضمن اینکه همه‌ی دنیا و یا برنامه‌های ما دارد به سمت آب سبک پیش می‌رود، ما برنامه‌ای برای آب سنگین جدید نداریم. یا اینکه تأسیسات جدید غنی‌سازی تا ۱۵ سال نسازیم. ما تا ۱۵ سال که هیچی تا بیشتر از آن هم -همین نطنز اگر ان شاء الله با ماشین‌های IR-۸ پر بشود و آن سوی بسیار بالایی را که می‌خواهیم به ما بدهد- احتیاجی نخواهیم داشت. آن چیزهایی هم که دیدید در ۲۰ سال و ۲۵ سال و اینها، آن‌ها اصلاً بحث محدودیت نیست، بحث نظارت هست. اینکه مثلاً تا بیست سال بر تولید فلان قطعه نظارت صورت بگیرد. اصلاً‌ محدودیتی در کار نیست. سانتریفیوژها را عرض می‌کنم، ما بعد از ده سال محدودیتی نخواهیم داشت.
[پیرامون] نکته‌ای که آقای کوثری فرمودند اگر دقت بفرمایید در برجام آمده که برای تولید ماشین‌های سانتریفیوژ و برای غنی‌‌سازی دوره‌ی محدودیت ما ۸ ساله است. اولین پاراگراف از متن اصلی می‌گوید محدودیت ۸ ساله هست. بعد از ۸ سال جمهوری اسلامی ایران به برنامه‌ی درازمدت خودش پایبند خواهد بود. طبیعی هست که بعد از ۸ سال یک شبه که معجزه نمی‌شود. باید ماشین‌ها تولید بشود و باید زیرساخت‌ها ساخته بشود، ما طبق برنامه‌ی خودمان عمل خواهیم کرد. برنامه‌ی خودمان هم در آن پاراگراف آمده که به آژانس اعلام خواهیم کرد. چون همه‌ی کشورها بر اساس پروتکل الحاقی موظفند که برنامه‌ی دراز مدت خودشان را که معمولاً ده ساله هست، به آژانس ارائه بدهند. در آن پاراگرافی که شما [آقای کوثری] اشاره می‌فرمایید ۲۰۰ عدد را گفته، گفته است طبق برنامه‌ی خود ایران. برنامه‌ی خود ایران چند ساله هست؟ کشورها باید برنامه‌ها را ده ساله ارائه بدهند، ولی ما احتمالاً برنامه را ۱۵ ساله ارائه خواهیم داد که در پایان برنامه‌ِ‌ی ۱۵ ساله‌ی ما یک میلیون سو تولید خواهد شد. حتماً جای نگرانی نیست.
 
بروجردی: خب سپاسگزاری می‌کنیم از آقای عراقچی به خاطر توضیحات‌شان. طبق روال آقای آصفری بی‌زحمت مدیریت کنید وقت را.
 
آصفری: بسم الله الرحمن الرحیم. ۲۰ نفر از آقایان تا به حال وقت گرفته‌اند که مطمئناً اضافه هم می‌شود. ده نفر از آقایان ابتدا سوال‌هایشان را بفرمایند و آقای عراقچی توضیحات‌شان را بدهند و ده نفر بعد هم مرحله‌ی دوم. برای هر نفر هم سه دقیقه. سقف ش سه دقیقه باشد که استفاده کنیم. یک نکته هم اینکه بحث‌های تکراری را صرف نظر کنیم که به مسائل و موارد بهتری بپردازیم.
 
کریمی قدوسی: ابتدا ارزیابی مردم را از نگاه به این برنامه عرض می‌کنم در این هفته و در حوزه‌ی انتخابیه. مردم درخواست‌شان این بود که تیم مذاکره‌کننده پاسخگوی سوالات نماینده‌ها باشد.کمیسیون قوی‌تر برنامه‌ریزی کند. اعضای کمیسیون بحث‌‌هایشان یک‌طرفه نباشد یعنی یک طرف فقط صحبت کند و جواب ندهد. از جناب آقای ظریف وزیر محترم امور خارجه حتماً‌ دعوت به عمل بیاید. از روی متن با هم صحبت کنیم. یک نکته‌ای که من اعتراض دارم به شیوه‌ی مدیریت جلسه این است که تیم محترم مذاکره‌کننده در صدا و سیما گزارش‌هایشان را به مردم داده‌اند. اینجا بیشتر انتظار این است که نماینده‌ها بیشتر سؤال کنند. وقت بیشتر باید در اختیار نماینده‌ها قرار بگیرد. الان بیشتر از یک ساعتِ جلسه است که همان صحبت‌هایی که آقای عراقچی در صداوسیما توضیح می‌دادند، اینجا مطرح شد. اقداماتی که مردم انتظار دارند این هست که کارها خیلی کارشناسانه باشد. ما موضوعات بسیار مهمی در این برجام داریم که یکی بعد از دیگری باید بررسی بشود. بحث غنی‌سازی و تحریم‌ها در دو جلسه‌ی گذشته صحبت شد. بحث بازرسی‌ها و شفاف‌سازی، کمیسیون مشترک، قطعنامه، کارگروه خرید، مکانیزم ماشه، تحریم‌های باقی‌مانده، قانون خاص و سازمان خاص برای ایران، اینها موضوعات بسیار بسیار مهمی است.
ما در موضوع راستی‌آزمایی پیش از اینکه به بازرس و اینها بپردازیم به دو تا بحث بسیار مهم در این برجام برخورد می‌کنیم. در این برجام برخلاف آن خط قرمزی که مقام معظم رهبری اشاره فرمودند قانون خاصی برای جمهوری اسلامی نباشد، در بند ط مقدمه و مفاد عمومی برجام امده که کمیسیون مشترکی، متشکل از ۱+۵ و ایران به منظور نظارت بر این برجام تشکیل می‌‌شود. این کمیسون مشترک یک سازمان خاص است که می‌تواند از یک تا ده کارگروه باشد و هر موضوعی که ارجاع بشود این کمیسیون مشترک به آن بپردازد. مقرش هم در نیویورک است، ولی در ژنو و وین هم می‌توانند تشکیل جلسه بدهند. سازمان و ساختار و نیروی ثابت هم برایش در نظر می‌گیرند. یعنی ما یک بحث آژانس داشتیم. سازمانی که راستی‌آزمایی می‌کرده است و از این به بعد آژانس که هست و بماند، یک سازمان خاص هم برای ده، پانزده و بیست و پنج سال و اگر طولانی بشود تا پنجاه سال روز به روز قوی‌ترش می‌کنند خاص راستی آزمایی ایران.
 
سید باقر حسینی: یکی از عوامل مهم و عواملی که بازدارنده بود از تعرض دشمنان ما بخصوص رژیم صهیونیستی و آمریکا، قدرت دفاعی بوده. قدرتی که به برکت خون شهدا به دست‌آورده‌ایم و ثمره‌ی هشت سال دفاع مقدس و تجربیات عزیزان ما هست و هدایت و رهبری مقام معظم رهبری. طبق شنیده‌ها تست موشک‌ها جلویش گرفته شده در اجرای توافق. اما من در حد یک خبر [این را گفتم] صحت و سقم‌ش را حضرتعالی بفرمایید. باتوجه به اینکه مقام معظم رهبری تأکید داشتند بر تقویت بنیه‌ی دفاعی و نیروهای دفاعی ما. اگر صحت دارد علت‌ش چیست و ان شاء الله که صحت ندارد.
 
آصفری: با توجه به اینکه موضوع خطوط قرمز است. یکی از بحث‌هایی که مقام معظم رهبری بارها بر روی آن تأکید داشتند بحث آژانس است. همان‌طور که خود شما آقای عراقچی می‌دانید امروز آژانس یک نهادی هست برای پیاده کردن سیاست‌های آمریکا در منطقه. یعنی آمریکایی‌ها هر زمانی بخواهند به هر کشوری در بحث هسته‌ای فشار بیاورند یا تحریم‌ کنند و یا هر کار دیگری انجام بدهند، آژانس را مستمسک رفتار خودشان قرار می‌دهند. در جای جای این توافق و برجام اشاره شده که این راستی آزمایی بایستی توسط آژانس مشخص بشود. یعنی اگر ما بعد از اینکه امضا کردیم و آن اقدامات اعتمادساز را ما انجام دادیم و قلب راکتور اراک را و بحث‌های غیر و ذلک را انجام دادیم و یا احیاناً بعد از این یکی از این شش کشور شکایت کرد و گزارش داد آن آژانس است که می‌آید و راستی آزمایی می‌کند. خواهش می‌کنم علت اینکه ما آژانس را انتخاب کردیم بفرمایید.
 
نوذر شفیعی: من معمولاً از برجام به عنوان یکی از دستاوردهای تیم مذاکره‌کننده دفاع کردم و معتقد بودم برجام یک فرصت می‌تواند برای ما باشد. اما چون تمرکز بر روی خط قرمزها است، ابهاماتی وجود دارد. این ابهامات که به صراحت در بیانات مسئولین ما هم مطرح بود یکی این بود که ما آن بحث برگشت‌پذیری تحریم‌ها را نپذیریم ولی عملاً پذیرفته شده و ممکن است تحریم‌ها برگشت‌پذیر باشند و عملاً برگشت کنند و در ازای برگشت‌پذیری تحریم‌ها ما هم فعالیت‌های هسته‌ای مان را از سر بگیریم. ببینید قرار بوده است چنین تعهدی پذیرفته نشود. ولی عملاً پذیرفته شده اما مشروط و مشروط به اینکه ما هم چنین کاری خواهیم کرد. درست است که گفته شد فرصت برای ما هم هست فعالیت‌هایمان را سریع برسانیم و به جلو برویم ولی عملاً پذیرفته شده است. در لغو تحریم‌ها قرار شد تحریم‌ها یکجا و تماماً لغو بشود، ولی ما لغو داریم تعلیق داریم و توقف داریم. نکته‌ی دیگر هم به نظرم با هیچ توجیهی نمی‌توانیم بحث تحقیق و توسعه را توضیح بدهیم. در این بحث محدودیت‌‌هایی به هر حال وجود دارد و بنا بود هیچ محدودیتی پذیرفته نشود، اما هم محدودیت زمانی پذیرفته شده و هم محدودیت‌های فنی و تکنولوژیکی پذیرفته شده.
 
فتح‌الله حسینی: انعکاس موضع دولت در رابطه با توقف هسته‌ای قبل از توافق در رسانه‌ها به چه علتی بود؟ این شیوه عمل با کدام اصول فنون مذاکره و دفاع از منافع ملی سازگار بود؟ اعتراض شما در رابطه با موضوع دفاعی بعد از تصمیم شورای امنیت به کجا رسید؟
 
آقامحمدی: سؤالات را شفاف جواب بدهید که رفع ابهام بشود. هرجا احساس کردید سؤال ما سیاسی است بگویید و جواب ندهید. من برای برخی‌ها تأسف می‌خورم که رهبری فرمودند بحث هسته‌ای را موافق و مخالف نکنید، ولی در کمیسیون امنیت ملی برخلاف صریح حرف ایشان برخی‌ها موافق و مخالف می‌کنند. اینجا موافق و مخالف نداریم. اینجا بحث فنی و پرسش‌های فنی و پاسخ‌های کارشناسی است.
در این رابطه برای ما مشخص کنید بعد از میز توافق بایستی شروع کنیم و کارهایمان را انجام بدهیم و فردو و نطنز و آب سنگین را انجام بدهیم و آن‌ها بیایند راستی‌ازمایی کنند و بعد از آن آمریکا بیاید تعلیق کند. این روز راستی‌ازمایی کی هست دقیقاً؟ بگویید دراین روز تحریم‌های ظالمانه متوقف شده یا برداشته شده -تا مردم بدانند-؟ آیا این زمان محدودیت دارد و این محدودیت چه تاریخی هست؟
دوم اینکه قرار بود مذاکرات عادلانه باشد. اینکه ما بیاییم لغو کنیم همه چیز را و پس از ما آمریکا تازه بیاید تعلیق کند. این لغو ما و تعلیق آمریکا چه حقی است که به آمریکا داده‌ایم؟!
سوم اینکه از بند ۲۵ این برداشت می شود که حکومت‌های ایالتی امریکا هیچ الزامی به بحث لغو تحریم‌ها ندارند. گفته است دولت مرکزی اینها را تشویق به تعلیق می‌کند. یعنی اینها آزادند همچنان تحریم ها را حفظ بکنند. شما فرمودید آژانس در توافق ژنو خوب عمل کرده است. از زمان توافق ژنو تا حالا ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار آزاد شده. این پول کجاست که اثرش در زندگی مردم دیده نمی‌شود؟ اگر شما می‌گویید این آمده در کجا دیده می شود و اگر می‌گویید که نیامده چه نعهدی هست که آژانس و مسائل بعدی هم چنین عمل نکنند؟ در برجام آمده که این تعهدات ۸ ساله‌ای که بناست لغو بشود، گفته به شرطی که این توافق لغو نشود. اگر روز آخر قبل از ۸ سال آن‌ها توافق را لغو کنند، ما چه خواهیم کرد؟ هر کدام از سوال‌ها سیاسی است جواب ندهید.
 
جوکار: من تشکر می‌کنم از آقای عراقچی که مجدا تشریف آوردند در کمیسیون. ما آماده شده بودیم بعد از قطعنامه که پیش درآمد برجام است، وارد برجام بشویم. قطعنامه را می‌گوییم نقض می‌کنیم، ولی در حقوق بین‌الملل مشکل ایجاد می‌کند.
آقای دکتر صالحی می گویند بعد از راستی‌آزمایی آژانس تحریم‌ها برداشته می‌شود، ولی آقای عراقچی می‌گویند به تدریج. این دو تا با همدیگر منافات دارند، شفاف سازی بشود.
تحریم‌ها خودش یک نظام قانونی دارد و یک نظام اجرایی. آنچه در برجام اشاره شده آن است که نظام اجرایی متوقف می‌شود، ولی نظام قانونی که در برگیرنده‌ی ساختار تحریم‌هاست باقی است و جنبه‌ی حقوقی دارد.
یکی هم بحث پذیرش اختیاری پروتکل الحاقی. مجلس یک مصوبه‌ای دارد در دوره‌های قبل و دولت را منع کرده است از اجرای داوطلبانه‌ی پروتکل الحاقی و اگر این مصوبه هست دولت نمی‌تواند پروتکل الحاقی را اجرا کند. این منع قانونی دارد. مگر اینکه آن قانون لغو بشود.
قطعنامه چندین حالت دارد. یکی اینکه بگوییم این دو ربطی به هم ندارند در حالیکه در برجام چند بار از قطعنامه یاد شده و ضمیمه ی یک قطعنامه هم برجام است. اگر ارتباط داشته باشند دو حالت پیش می‌آید. اگر این دو ارتباط داشته باشند و قطعنامه الزام‌آور باشد، پس دیگر مجلس و شورای امنیت ملی هیچ کدام نقشی در بررسی برجام ندارند. در حالت دوم قطعنامه الزام‌آور نشده و نیازمند مصوبه‌ی مجلس هست یا شورای عالی امنیت ملی. این بخش هم مشکلات حقوقی دارد. آنچه تیم مذاکره‌کننده می‌گوید قطعنامه را نقض می‌کنند مسائل حقوقی دارد که باید مشخص بشود.
یک مسئله ی دیگر در رابطه با کمیسیون مشترکی است تشکیل می شود. هر یک از این کشورها اگر اشکالی ببینند به تنهایی می‌توانند موضوع را مطرح کنند و ایران اگر نتوانست نظرشان را بگیرد می‌رود به شورای امنیت و بعد از سی روز هم قطعنامه‌های قبلی برمی‌گردد. اینجا جایگاه حقوقی ایران چیست؟ اگر آن‌ها عمل‌شان را انجام ندهند ایران می‌تواند به هم بزند و برگردد به سرجای اولش؟
الان به جای آژانس بایستی شش کشور را راضی کنیم. در تحقیق و توسعه هم قطعنامه، اقدام ایران در هر تبادل و مراوده‌ی نظامی را منوط کرده به اینکه باید به اطلاع شورای امنیت برسد. یکی هم بحث موشک‌های اسکاد و دوربرد ما هست و بحث صادرات و تجهیزات و عدم امکان پشتیبانی ما از منطقه.
 
بخشایش: آقای عراقچی خوش‌آمدید. من با توافق موافق هستم. نکات مثبت ش زیاد است، اما نکات منفی اش بیشتر است و من ادعا می کنم آمریکا سرتان کلاه گذاشته است. آقای عباسی را بیاوریم مناظره کنید و ما تماشا کنیم. گزارشات شما و آقای ظریف و صالحی ۳۰ درصدش با متن متفاوت است. جنابعالی یک روایت توصیفی مانند یک ضبط دارید و همین حرف‌ها را تکرار می‌کنید. دو مسئله اساسی است در تحریم‌ها یکی سوئیفت است و دیگر نفت. اگر این دو آزاد بشود ما راحت می‌شویم. توافق ژنو هم همین بود و هیچ اثری نداشت. شما در این توافق خیلی امتیاز دادید.
آقای آمانو را ما دعوت کنیم می‌اید در مجلس؟ در حالی که می‌رود کنگره. [آقای بروجردی در جواب: شاید آمدند، اگر دعوت کنیم!] اگر توافق [این طور] محرمانه است، خب ما هم بدانیم.
تناقض بعدی در صحبت‌تان است. می‌گویید ما امتیاز ویژه‌ای به ۱+۵ نداده‌ایم و بازرسی و بازجویی از دانشمندان نیست و از پادگان‌ها نمی‌گذاریم دیدن کنند، ولی می‌گویید پروتکل الحاقی را پذیرفته‌اید. خب پروتکل الحاقی که همین اجازه بازجویی از دانشمندان هسته‌ای و بازدید از مراکز نظامی است. همین الان ۳۰ بار از پارچین بازدید کرده‌اند و باز هم می‌خواهند بیایند، ولی شما با الفاظ بازی می‌کنید و ساده سازی می‌کنید برای اینکه فتح‌الفتوح بودن توافق را نشان بدهید.
گفتید صنعت هسته‌ای یک دریای وسیع است. قبول. غنی سازی قله‌ی صنعت هسته‌ای است وقتی قله را گرفتی یعنی همه جا را می‌گیری. این هم یک تناقض دیگر است.
هدف برجام دو تا است. یکی مجلس است که دولتی ها دارند کار می‌کنند و یکی هم رابطه با آمریکا؛ بیایید این را باز کنید.
اگر کنگره تصویب کرد و وتوی اوباما را هم رد کرد… این یعنی کنگره تعلیق می‌کند. ما فقط یک ابزار داریم و آن هم تصویب پروتکل الحاقی در مجلس است. اگر تصویب بکنیم در مجلس (که شما دوست دارید زودتر تصویب کنیم که به دنیا بگویید ما با توافق مخالف نیستیم) ابزاری دیگر نداریم و دست شما خالی می‌شود در ارتباط با کنگره.
 
کوثری: شکل جلسه باید یک روال دیگری به خودش بگیرد تا نتیجه ی بهتری بگیرد. بحث باید دو طرفه باشد نه یک طرفه. جناب عراقچی صحبت‌هایشان را مطرح می‌کنند ولی ما به صحبت‌های ایشان حرف داریم، ولی نمی‌خواهیم بی‌احترامی هم بکنیم. اما همان موقع باید پاسخ داده بشود. اما اگر به صورت سوالی باشد ایشان هم یک سری جواب می‌دهند.
ما اصلاً قبول نداریم. این متن انگلیسی و فارسی اشکال اساسی زیاد دارند. نمی‌گوییم نکته‌ی مثبت ندارد. چند تا نکته‌ی مثبت هم دارد، اما نکات منفی بسیار زیادی دارد. الان هم تیم مذاکره کننده و هم جناب رییس جمهور بسیار مثبت دارند صحبت می‌کنند در صورتی که فاجعه است. یک نمونه‌اش را بگویم. اینجا گفته سالیانه بعد از ده سال، ۲۰۰ عدد IR-۶ وIR-۸  می توانیم تولید کنیم. از ۸ سال تا ده سال بدون روتور، اما از ۱۰ سال به آن طرف سالیانه ۲۰۰ عدد. … ۲۵ سال بعد از ۱۰ سال ما بخواهیم سالی ۲۰۰ عدد بسازیم می‌شود ۵ هزار تا سانتریفیوژ و اگر در ۲۴ سو ضرب کنیم می‌شود ۱۲۰ هزار سو. یعنی ما ۳۵ سال بعد به ۱۲۰ هزار سو می‌رسیم. حالا جناب عراقچی می‌گویند ما این را جلوتر می‌آوریم در صورتی که آن‌ها اجازه نمی‌دهند.  من می‌دانم شما خیلی چیزها می‌خواستید به دست بیاورید، ولی آن‌ها اجازه نمی‌دهند. بحث ما این است که اینجا تعهد داده شده.
یا مثلاً [در بحث] تحریم‌ها آمده که اتحادیه اروپا لغو، اما آمریکا را گفته متوقف. یا سوییفتی که گفتند تا ۸ سال ایران نمی‌تواند استفاده کند. این چه لغوی است؟ اگر غیر از این است بگویید، اما اگر همین است چرا پذیرفته‌اید بعد از ۸ سال سوییفت لغو بشود؟!
سوال زیاد است اما راجع به تحقیق توسعه یک سوال دیگر بپرسیم. گفته تحقیق و توسعه روی سانتریفیوژ‌های نسل‌های بالاتر تنها به صورت شبیه سازی کامپیوتر مجاز است. اجازه نداریم.
 
منصوری: بسم الله الرحمن الرحیم. در ابتدا لازم می‌دانم تشکر کنم از تیم مذاکره‌کننده و این افتخار، جناب آقای دکتر عراقچی برای شما بس که مقام معظم رهبری شما و تیم‌تان را افرادی شجاع، مؤمن، معتقد و توانمند قلمداد فرمودند. این واژه‌ها همه‌ش معنا دار هست و همه‌ی ما به عنوان سرباز این نظام دوست داشتیم یکی از این واژه‌ها را برای ما هم به کار می‌بردند. این افتخار بزرگ برای همیشه برای شما و تیم مذاکره کننده باقی است. به نظرم می‌آید کاری که شما انجام دادید استراتژی دشمن رو به هم ریختید. استراتژی دشمن چی بود؟ چون ما در گفتوگوها و مذاکرات و بحث‌های بین‌المللی که اینچنین هست باید حمله کنیم به استراتژی طرف مقابل. استراتژی طرف مقابل این بود که ایران نباید غنی سازی داشته باشد. برای این کار از اهرم سازمان ملل استفاده کردند. قطعنامه هایی علیه ما صادر کردند تا این را ازما بگیرند. آیا امروز ما بحث‌هایی که آن‌ها داشتند در برخورد با جمهوری اسلامی ایران آن مبناها را داریم یا نداریم؟ یعنی بحث این بود که ایران غنی‌سازی و تحقیق و توسعه نباید داشته باشد. فردو و اراک باید تعطیل و تخریب بشوند. این بحث‌ها امروز هست یا نیست؟ پس مهمتر از خطوط قرمزی که ما داریم رویش صحبت می‌کنیم، بحث استراتژی است؛ چون همه‌ی اینها ذیل آن معنادار می‌شود. شما استراتژی دشمن را فروریختید. قطعنامه‌ی سازمان ملل را با قطعنامه‌ای دیگر لغو کرذید. این کار بسیار بسیار مهمی است که خیلی بهش پرداخته نشد. سؤال من این است که آیا کشورهایی مثل برزیل، آرژانتین و ژاپن همین مراحل را طی کردند؟ چون یکی از خطوط قرمز ما این بود که استثنا نباشیم در دنیا. ما در قیاس با ژاپن و برزیل و آرژانتین، عقب تر هستیم یا جلوتر؟ آنچه که بر آن‌ها روا شده طی کردیم؟
 
سبحانی‌نیا: بسم الله الرحمن الرحیم. من هم به سهم خودم تشکر می‌کنم به ویژه از جناب آقای عراقچی. هر وقت کمیسیون امنیت ملی ضرورت دید حضور ایشان را، سعی کردند حضور داشته باشند و پاسخ بدهند به سؤالات همکاران محترم.
مطلبی اخیراً از طرف برخی از اعضای تیم مذاکره‌کننده عنوان شد که برجام معاهده نیست و قرارداد نیست بنابراین ضرورتی ندارد که در مجلس اصلاً مطرح بشود. یک توافقی را که تعهدات سنگین و بین المللی برای کشور ما ایجاد می‌کند، با تغییر نام می‌توانیم این را از حوزه‌ی نفوذ قانون اساسی (اصل ۷۷ و اصل ۱۲۵) خارج کنیم؟ انتظار نبود که این حرف از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده شنیده بشود.
عرض من این است که [دید] من هم به کلیات روند مذاکرات مثبت بوده. وقتی ما خطوط قرمزی بحث می‌کنیم که عملاً محورهایی بوده که منافع ملی ما در صورت ورود به این حوزه‌ها آسیب می‌دیده و این خطوط قرمز هم قدرت مانور ما در عرصه‌ی بین‌المللی را بالا برده است. چه توانمندی‌های دفاعی ما و چه مسائل دیگر. عملاً می‌بینیم همه‌ی آن محورهایی که به صورت شفاف در بیانات مقام معظم رهبری روشن و ریز بیان شده به نحوی در آن حوزه‌ها ورود شده است. در بحث لغو تحریم‌ها شما فرمودید بعد از سه ماه لغو هست ولی در اینجا تعلیق هم پیش‌بینی شده. آن چیزی که مورد نظر بود این بود که از ابتدا همه لغو بشود بدون بحث. بازرسی‌ها از مراکز نظامی که یک محوری بود و خیلی صریح در بیانات رهبری بود که ما به هیچ وجه اجازه نمی‌دهیم که در حوزه‌های نظامی و امنیتی ما ورود پیدا بکنند، خب یک ساز و کاری تهیه کردید که آن روز هم از آقای صالحی پرسیدیم جواب شفافی ندادند. موشک‌های بالستیک و دوربرد هم که جناب آقای کوثری مطرح کردند مورد نقد است در جامعه. یکی از موارد بازدارندگی ما توانمندی دفاعی ما بوده که نیروهای مؤمن به این حوزه‌ها دست پیدا کردند ولی عملاً انها با مشکل مواجه می‌شود. بحث محدودیت‌های غنی سازی هم یکی از همان محدودیت‌هاست که به نظرم در همه‌ی این چند مورد اصلی ورود پیدا شده منتها با یک ساز و کاری.
 
اسماعیلی: بسم الله الرحمن الرحیم. بنده هم مجددا تشکر می‌کنم از زحمات تیم مذاکره‌کننده به ویژه جناب عراقچی. خطوط قرمز را آقای دکتر بروجردی بهش اشاره کردند. هنوز بعضی از کارشناسان نظرشان این است که در این توافق از خطوط قرمز عبور شده. حضرتعالی و سایرین خب دارید دفاع می‌کنید و شاید طبیعی است. هرچند که تا الان ما انتظار داشتیم هم شما و هم دولتمردان و تیم بیایند نقاط مثبت و ضعف را در کنار هم قرار بدهند. یک طرفه دفاع کردن درست نیست به خاطر آنکه افکار عمومی نمی‌پذیرد که مرتب دفاع کنیم. بالاخره نقاط ضعفی هم وجود دارد و اگر به آن‌ها اشاره بشود آن موقع می‌توان راحت مقایسه کرد. ما باید مقایسه کنیم و بگوییم این بخش نقاط ضعف بوده و این بخش نقاط قوت بوده؛ آن وقت ببینیم این اصلاً به نفع نظام هست که ما بپذیریم یا نیست.
آقای کری به صراحت اعلام کرد اگر جمهوری اسلامی اجازه‌ی دسترسی به مراکز نظامی را ندهد، عملاً توافق را نقض کرده است. یعنی یک مسئولی که مستقیماً در مذاکرات حضور داشته و در توافق نقش داشته است، همچین اظهار نظری می‌کند. آیا این اظهار نظر فقط می‌تواند جنبه‌ی داخلی داشته باشد؟ به نظر نمی‌رسد این طور باشد که فردی با این خصوصیات اظهار نظری بکند آن هم فقط برای مصرف داخلی.
در بحث تحریم‌ها بنا بود یکجا لغو بشوند. که همه‌ی تحریم ها هم یکجا لغو نشده‌اند و هم دو سه مرحله گذاشته شده که به مرور اتفاق بیفتد.
در عین حال مقام معظم رهبری بحث متناظر بودن را مطرح کردند که ما ایجا نمی‌بینیم این متناظر بودن را. حالا که بناست ما تعداد سانتریفیوژهایمان را تقلیل بدهیم می‌توانستیم به راحتی با مرحله مرحله کردن از طرف مقابل امتیاز بگیریم. ما همه‌ی امکانات را عملیاتی می‌کنیم و برمی‌چینیم، تازه طرف فقط انشا می‌کند! اگر این انشا را بعد از اقدامات ایران نپذیرد ما چند سال عقب می‌افتیم؟ حداقل سه چهار سال عقب می افتیم. در حالیکه می‌توانست متناظر باشد. ما یک کاری انجام بدهیم و آن‌ها متناظر با آن یک کار انجام می‌دادند. متأسفانه ما همه‌ی کارهایمان را انجام می‌دهیم ولی آن ها بعداً معلوم نیست کارهایشان را انجام بدهند. ما قطعاً در این زمینه متضرر خواهیم شد.
 
عراقچی: بسم الله الرحمن الرحیم. به هر حال خیلی خوشحالم که دوستان نکاتی را فرمودند. این را من بارها توضیح داده‌ام. هم جلسه‌ی گذشته در اینجا و هم در صدا و سیما و هر جا رفته‌‌ام توضیح داده‌ام که موشک‌های ما شامل قطعنامه نمی‌شود. آن‌چه در قطعنامه مشخص کرده از موشک‌هایی که از نظر قطعنامه نباید فعالیت روی آن‌ها بشود، هیچ کدام از موشک‌های ما این چنین خاصیتی ندارند. حالا دوستان هی بیایند بگویند نه دارد، همه‌ی موشک‌های ما را شامل می‌شود. بالاخره دوستان ایراد می‌گیرند که چرا توضیحات تکراری است. خب سؤال‌ها تکراری است. من واقعاً تعجب می‌کنم چیزی را که هر جلسه‌ای اقلاً دو سه بار توضیح داده‌ام، همین جلسه‌ هم اول توضیح دادم؛ اقلاً دو تا از دوستان دوباره سؤال کردند. من جوابی غیر از آنی که دادم ندارم. اگر می‌خواهید جواب از خودم اختراع کنم. خب همین بحث راستی‌آزمایی را چند بار توضیح بدهم. دوستان می‌گویند چرا به آژانس اطمینان شده است؟
 
آقامحمدی: آقای عراقچی زمانش را نگفتید. الان هم زمان را نمی‌گویید. ما بارها زمان را از شما سؤال کردیم. جواب بدهید.
 
عراقچی: من که منظورم به جنابعالی نبود. ضمناً من فرمایشات همه‌ی آقایان را کامل گوش کردم. اجازه بدهید بنده هم عرایضم را داشته باشم، باز دوباره در خدمت‌تان هستم. عزیزان نکته‌ای که آقای منصوری گفتند کاملاً درست است. ما اول تصویر کلان را ببینیم. آیا به خواسته‌های خودمان در سطح کلان رسیده‌ایم؟ بعداً برویم روی جزییات. مثال می‌زنم. آیا در یک عملیاتی نتیجه‌ی عملیات را با آزاد شدن شهر می‌سنجند یا با تعداد شهدا و تعداد مثلاً تانک‌ها و ابزارهایی که از بین رفته‌ می‌سنجند؟ آقای کوثری شما که سردار عزیز ما بودید و هستید، در همه‌ی عملیات‌ها مگر ما کم هزینه می‌دادیم؟ هر عملیاتی، هر دستاوردی و هر فتحی هزینه‌های خودش را دارد. جان‌هایی داده می شود و خون‌هایی داده می‌شود. و جانبازهایی خواهد بود. نتیجه‌ی عملیات را با این‌ جزییات و هزینه‌ها حساب نمی‌کنند. با دستاوردهای کلان محاسبه می‌کنند. در این مذاکرات شما دستاوردهای کلان ما را ببینید؛ اگر در اینها ما به خواسته‌های اصلی نظام نرسیدیم، بله. آن‌ها فراموش می‌شوند و جزییاتی که در به اصطلاح متن برجام وجود دارد و همه‌ی آن‌ها هم توضیح دارد، می شوند دستاویزی برای آن که مذاکره، مذاکره‌کنندگان و نتایجی که متعلق به همه‌ی مردم ایران هست را می‌برند زیر سؤال. بعد می‌گویند این مذاکرات برای انتخابات آینده‌ی مجلس است. چه حرفی است؟ بر عکس ش هم هست. خوب است من بگوییم مخالفت‌های شما به خاطر انتخابات مجلس است؟! انتخابات مجلس را بگذارید کنار. واقعیت را ببینید.
 
بخشایش: بگذارید، پس نیاز به مناظره هست. بگذارید مناظره کنیم بعد معلوم می شود شما درست می‌گویید یا من.
 
عراقچی: اقای بخشایش شما صحبت‌هایی فرمودید که اصلاً درست نبود.
 
بخشایش: صحبت‌های من بسیار منطقی بود شما خوب گوش نمی‌دهید.
 
عراقچی: من صحبت‌های شما را همه‌ش را گوش کردم. جنابعالی یک بار دیگر هم صحبت بفرمایید.
 
کریمی قدوسی: جناب آقای بروجردی، سؤالات بنده را جواب ندادند.
 
عراقچی: من همه‌ی سوال‌ها را گوش کردم و همه را جواب می‌دهم.
 
بروجردی: دوستان یک مقدار خویشتن‌داری کنند، اجازه بدهند به جلسه برسیم.
 
عراقچی: اگر اجازه بدهید. من که وسط فرمایشات شما عرضی نداشتم که و کامل گوش کردم. ممکن است صحبت‌های شما را بد فهمیده باشم، ممکن هم هست شما صحبت‌های بنده و کل ماجرا را بد فهمیده باشید. وقتی شما فکر می‌کنید که سر مذاکره کننده‌ها کلاه رفته، ممکن است. ولی احتمال خیلی زیاد وجود دارد که شما بد فهمیده باشید. حالا اجازه بدهید من صحبت‌هایم را عرض کنم. بعداً ‌مجددا شما فرمایش بفرمایید، من حتماً گوش می‌کنم آقای بخشایش.
من می‌خواستم این را عرض بکنم که در توجه به جزییات یک عملیات، اول ببینید دستاوردها حاصل شده یا نه. آیا عزت ما در یک نبرد ۱۲ ساله رعایت شده یا نه؟ من بارها گفتم ولی تأسف می‌خورم که باز هم باید بگویم. آیا جنگ اصلی بر سر غنی‌سازی بود یا این بود که اراده‌ی چه کسی بر چه کسی غالب می‌شود؟ آیا ما بودیم که سیاست غنی سازی صفر را پپذیرفتیم یا آن‌ها بودند که از این سیاست‌شان عقب نشستند؟ کی در این نبرد اراده‌ها پیروز شد؟ آن‌ها بودند که شش قطعنامه‌شان که می‌گفت غنی‌سازی باید متوقف بشود را کنار گذاشتند و غنی‌سازی ما را پذیرفتند یا ما بودیم که بالاخره غنی‌سازی خودمان را تعلیق کردیم؟ کی در این نبرد پیروز شد؟ ۱۲ سال مقاومت کردیم. ربطی به تیم و تیم مذاکره‌کننده و اینها هم ندارد. ۱۲ سال مردم ما مقاومت کردند. ارتش و سپاه ما دشمن را از تهدید‌های نظامی ناامید کردند. مردم ما دشمن را از تحریم‌های اقتصادی ناامید کردند. توانایی‌های ما در منطقه، توانایی‌های دفاعی و اقتصادی ما، همه‌ی اینها دست به دست هم داد و دشمن را آورد پای میز مذاکره و قبول کرد که سیاست غنی سازی صفر ایران را بگذارد کنار و غنی‌سازی ما را قبول بکند. این عزت ما را چرا پایمال می‌کنید؟ این اولین دستاورد ما بوده است. دوم اینکه برنامه‌ی هسته‌ای ما از یک امر ممنوعه در شورای امنیت [به یک امر تثبیت شده تبدیل شد]. چرا آن موقعی که شورای امنیت آمد و ما را استثنا کرد و گفت برنامه‌ی هسته‌ای شما تهدید علیه امنیت و صلح بین‌الملل است و نباید داشته باشید و هیچ کشوری نباید با شما همکاری کند، آن موقع نگفتید ما استثنا شدیم؟ خب حالا شورای امنیت آن را گذاشته کنار و الان برنامه‌ی هسته‌ای ما را می‌پذیرد. به غنی سازی ما رسمیت می‌دهد و به کشورها می‌گوید حتی با ایران همکاری کنید. می‌آید و در یک چشم‌انداز بلند مدت، برنامه‌ی تجاری و صنعتی ما را به رسمیت می‌شناسد. آب سنگین ما را می‌گوید ادامه بده، غنی‌سازی ما را می‌گوید ادامه بده. تأسیسات ما هیچ کدام تعطیل نمی‌شود. این ها دستاورد  است. بعد، تحریم‌ها باید برداشته بشود. تحریم‌های اقتصادی و مالی در مرحله‌ی اول برداشته می‌شود.
 
آقامحمدی: آقای عراقچی بند که مقدمه هم ما را از سایر کشورها استثنا کرده است.
 
عراقچی: بقیه‌ی تحریم‌ها هم در فاصله‌ای معقول برداشته می‌شود. اینها اتفاق می‌افتد. همه‌ی اینها یک جزییاتی هم دارد که ممکن است مورد سوال باشد. همه را پاسخ می‌دهم، ممکن است شما هم نپسندید. ولی دستاوردهای کلانی را که بهش رسیدیم از یاد نبرید. نیایید به یک فرمانده‌ای که رفته و قله‌هایی را فتح کرده، بگویید چرا مثلاً چرخ تانک‌ت پنچر شده است؟ چرا چند نفر دست و پایشان قطع شده است. بله آدم برای همه‌ی آن جزییاتی که از دست رفته متأسف است. آقای کوثری شما که خودت از جانبازهای این انقلاب هستید، مگر ما متأسف نیستیم برای هر جانبازی؟ هر کسی که انگشتی از دست داده، پایی از دست داده. همه‌ی اینها هست ولی نتیجه‌ی کلان را نگاه بکنید. آیا ملت ایران به دستاوردهای کلان خودش رسیده یا نرسیده؟ من معتقدم رسیده. حالا بیاییم سر سؤالات و ایراداتی که مطرح فرمودید.
در مورد راستی‌آزمایی آقای کریمی قدوسی فرمودند کمیسیون مشترک به عنوان یک سازمان خاصی گذاشته شده است. ببینید ما با ۱+۵ به یک توافق، برنامه‌ی عمل، یک مجموعه‌ای از اقدامات مشترک رسیده‌ایم. باید یک نهادی باشد که بر اجرای دو طرف نظارت کند. بر اجرای قسمت ما آژانس وجود دارد. آژانس می‌آید در تأسیسات هسته‌ای ما و می‌تواند راستی آزمایی بکند و گواهی بدهد و بگوید کارهای ایران شده یا نشده است. کارهایی که آن‌ها باید انجام بدهند چی؟ به در خواست ما اتفاقاً کمیسیون مشترک تشکیل شد. هم در توافق ژنو و هم در اینجا که یک نهادی هم باشد که بر کار آن‌ها نظارت بکند. راستی آزمایی بکند که تحریم‌هایی که آن‌ها باید بردارند که یک شبکه‌ی پیچیده‌ای هست، آیا انجام داده‌اند یا نداده‌اند؟ اگر انجام ندادند یک جایی باشد که ما رجوع بکنیم. کمیسیون مشترک یک تا ده کارگروه ندارد آقای کریمی قدوسی. کمیسیون مشترک فقط دو تا کارگروه دارد که در ضمیمه‌ی شماره ۴ مشخص شده است. یکی مربوط به خرید اقلام دو منظوره است که کمیسیون مشترک نقش ایفا می‌کند در مجوز دادن، دوم هم مربوط به تحریم‌ها هست اگر هر کجا نقضی در اجرای تحریم‌ها وجود داشته باشد ما به آن کار گروه مراجعه می‌کنیم و آن کارگروه موظف است که رسیدگی بکند و اگر ایرادی دارد رفع بکند. اگر نتوانست رفع بکند می‌آییم در خود کمیسیون مشترک. بنابراین اصلاً این طوری نیست که کمیسیون مشترک به عنوان یک سازمان خاصی طراحی شده تا بر ایران نظارت داشته باشد. اعضای کمیسیون مشترک و کارگروه‌هایش ایران و ۱+۵ و اتحادیه اروپا هستند. یعنی ۸ عضو دارد و فرقی نمی‌کند هم کمیسیون و هم کارگروه‌هایش. در همه‌ی اینها ایران حاضر هست. در غیر از یک مورد در همه جا تصمیم‌ها همه باید با اجماع باشد. یعنی کمیسیون مشترک نمی‌تواند تصمیمی بگیرد که نظر ایران در آن نباشد. چون با اجماع نتیجه‌گیری می‌کند الا یک مورد که مربوط به بحث دسترسی‌ها هست که در جای خودش عرض خواهم کرد.
 
آقامحمدی: این اجماع مثبت است یا منفی؟
 
عراقچی: اجماع می‌تواند هم مثبت باشد و هم منفی. بعضی جاها که به نفع ماست می‌تواند منفی باشد چون آن طرف جلویش را می‌گیرد و بعضی جاها که به نفع آن‌‌هاست می‌تواند برای ما مثبت باشد چون ما جلویش را می‌گیریم. به هر حال اجماع یک ابعاد مثبت و منفی برای هر دو طرف دارد.
وقتی فرمایش می‌فرمودید من با دقت صحبت هر ۱۲ نفر عزیزمان را کامل شنیدم، اجازه بدهید من توضیح بدهم اگر قانع نشدید دوباره سؤال بفرمایید. ببینید وقتی من صحبت می‌کنم داد می‌زنید رشته‌ی کلام من ممکن است پاره بشود. اجازه بدهید من در آخر دوباره در خدمتتان هستم.
نکته‌ی بعدی که آقای کریمی قدوسی فرمودند در بند ک که کلیه اقدامات و مفادی که در برجام وجود دارد صرفاً برای اجرا بین ایران و ۱+۵ است. یعنی اینجا می‌گوید همه‌ی آنچه که در اینجا هست فقط بین ایران و ۱+۵ است. این برای کشورهای دیگر سابقه ایجاد نمی‌کند. این هم وجه مثبت دارد و هم وجه منفی. وجه مثبت ش به نظر من بسیار قوی تر است. یعنی به کشورهای دیگر می‌گوید این امتیازاتی که به ایران دادیم به هر کسی نمی‌دهیم. مگر عربستان یا یکی از مقامات عربستان نگفت که هر امتیازی به ایران دادید باید به ما هم بدهید. به آمریکایی‌ها گفتند دیگر. غنی‌سازی می‌دهید به ما هم باید بدهید. آب سنگین می‌دهی به ما هم باید بدهی. اینجا دارد می‌گوید که هرآنچه در برجام هست فقط بین ایران و ۱+۵ است. برای کشورهای دیگر سابقه ایجاد نمی‌کند. این طور نیست که یک کشوری بتواند مدعی بشود که چون در برجام به ایران غنی‌سازی داده ای من هم می‌خواهم. ضمناً به کشورهای دیگر می‌گوید اگر رفتید ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل این طور نیست که مثل ایران بیایید بیرون. بروید بررسی بکنید کشورهایی که رفتند زیر فصل هفت و به عنوان تهدید علیه صلح و امنیت بین‌الملل شناخته شدند، کدامشان سر سالم به در بردند. نه اینکه ما سر سالم به در بردیم که ما با دست پر بیرون آمدیم. با همان غنی‌سازی‌ای که ما را به خاطرش بردند زیر فصل هفت، با همان غنی‌سازی درآمدیم. یک نمونه در شورای امنیت پیدا بکنید. این پیروزی مردم ایران است. دوباره خودش در برجام می‌گوید که فکر نکنید به کشورهای‌ دیگر [هم می‌دهیم]. سابقه برای شما نمی‌شود. اگر غنی سازی کردید و بردیم‌ت زیر فصل هفت، باید اطاعت بکنید. این طور نیست که شش قطعنامه‌ی خودم را بدون اینکه یک دقیقه اجرا شده باشد بگذارم کنار. این را که من نگفتم BBC گفت. گفت شش قطعنامه ی شورای امنیت ذیل فصل هفت، الزام‌آور، در قطعنامه‌ی جدید لغو شد بدون آنکه حتی یک روز اجرا بشود. این افتخار مردم ایران نیست. خب این دارد می‌گوید هر چه در اینجا هست، سابقه برای دیگران ایجاد نمی‌کند و فقط بین ایران و ۱+۵ است.
در خصوص تولید سانتریفیوژها و بند ۶۳ که ما آخرش سالی ۲۰۰ تا تولید می‌کنیم و اینها، من قبلاً ‌هم توضیح داده‌ام. یک بار دیگر عرض می‌کنم و اگر خواستید پاراگراف و بند ش را کامل اشاره خواهم کرد. طبق برجام محدودیت ما بر غنی‌سازی ۸ سال است. در تحقیق و توسعه برای ماشین‌های IR-۶ و IR-۸ محدودیت نیست. از همین الان ادامه پیدا می‌کند. بعد از ۸ سال که به مراحل نهایی تحقیق و توسعه می‌رسد و بعد به مرحله‌ی تولید می‌رسد. بند ۶۳ اصلاً شروعش اینگونه است که می‌گوید «ایران بر اساس برنامه‌ی خود»، بعد ادامه می‌دهد که پایان سال هشتم چنین می‌کند و چنان می‌کند. این برنامه‌ی خود ماست. منظورش کدام برنامه است؟ در پاراگراف مربوطه‌اش در خود متن اصلی بند یک می‌گوید محدودیت در برنامه‌ی ایران…
 
کریمی قدوسی: همان بند ۶۳ را کامل توضیح بدهید و شفاف کنید.
 
عراقچی: بند ۶۳ در اصل توضیح بند یک در متن اصلی است. بند ۶۳ در ضمیمه‌ی شماره‌ی یک است. بند یک متن اصلی می‌گوید دوره‌ی محدودیت غنی‌سازی ایران ۸ سال است، بعد از ۸ سال ایران به برنامه‌ی خودش که به آژانس ارائه می‌دهد، به آن پایبند است. کدام برنامه؟ برنامه‌ی دراز مدتی که همه‌ی کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنند موظفند به آژانس ارائه بدهند. برنامه‌ی ده ساله معمولاً. ما این برنامه را ۱۵ ساله ارائه خواهیم داد؟ [دیگر نیاز ندارد این برنامه در آژانس رأی گیری شود؟ یعنی یک میلیون سو یا دو میلیون سو؟] مطلقاً نیازی ندارد. بروید پروتکل الحاقی را ببینید کاملاً روشن است. این برنامه‌ِ خود ماست که به آژانس ارائه می‌دهیم و می‌گوییم در طول ده سال آینده برنامه‌ِ‌ی ما این است و ما این طوری حرکت می‌‌کنیم. تأسیسات ما این تعداد خواهد بود. ماشین‌های ما به این تعداد خواهد رسید. مثلاً ماشین جدید را می‌آوریم در کار و… . همه‌ِی کشورهایی که پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنند برنامه‌ِ‌ی بلند مدت خودشان را به آژانس ارائه می‌دهند. اینجا می‌گوید تا ۸ سال محدودیت، بعد از آن ایران برنامه ی خودش را عمل می‌کند. بعد از ۸ سال معجزه که نمی‌شود، چند سالی طول می‌کشد تا زیرساخت‌های لازم را بسازیم و ماشین‌های جدید را تولید کنیم. [به این خاطر برنامه را ۱۵ ساله می‌دهیم.]
 
کریمی قدوسی: آقای صالحی گفتند هنوز آن برنامه به آژانس ارائه نشده است. قرار است بدهیم.
 
عراقچی: نداده‌ایم و ظرف دو سه ماه آینده خواهیم داد. خیال همه‌ی دوستان راحت خواهد شد ما وقتی ارائه خواهیم داد؛ به جای ده ساله هم ۱۵ ساله ارائه خواهیم داد.
 
کریمی قدوسی: در مورد مهم‌ترین موضوع که تولید سانتریفیوژ برای غنی‌سازی در مقیاس صنعتی است، حواله شده‌ایم به آینده که برنامه بدهیم. تازه اگر قبول کنند.
 
بروجردی: آقای کریمی این آینده را می‌گویند آینده‌ی دراز مدت نیست. یعنی ظرف دو سه ماه آینده برنامه را خواهند داد.
 
کریمی قدوسی: خب در همین بند ۶۳ آقای بروجردی، یک خط اضافه می‌کردند که بعد از ۸٫۵ سال ایران به مقدار نیازش در مقیاس صنعتی می‌تواند سانتریفیوژ تولید کند. چرا در در یک بند این سیصد صفحه، این نیامده؟
 
کوثری: تازه آن هم که آمده، انبار می‌شود.
 
کریمی قدوسی: ببینید راهبردی ترین حرف اینها با ما سر این است که شما نیازی به غنی‌سازی ندارید. می‌گوییم بوشهر می‌گویند روس‌ها سوخت‌ش را تأمین می‌کنند. می‌گوییم نیروگاه برای آینده می‌خواهیم می‌گویند هم برایتان می‌سازیم و هم برایتان سوخت می‌آوریم. اصلاً شما نیاز به غنی‌سازی ندارید. این آمده اینجا. می‌خواهم بگویم سیصد صفحه توافق یک بند شفاف که قابل تفسیر نباشد که ما و شما با هم بحث نکنیم، نیامده است.
 
عراقچی: اگر اجازه می‌دادید من عرضم تمام بشود… ببینید طبق برجام کار تحقیق و توسعه روی ماشین‌های IR-۶ و IR-۸ در سال هشتم می‌رسد به زنجیره‌ی سی تایی. از سال هشتم به بعد روی زنجیره‌ی سی تایی خواهد بود تا زنجیره‌ی ۱۶۴ تایی. خب این دو سه سالی طول خواهد کشید. در این دو سه سال چون ما ضمناً نیازی هم نداریم به تولید نهایی، طبق برجام سالی ۲۰۰ تا تولید خواهیم کرد. بعد برنامه‌ی ۱۵ ساله را که بدهیم شما مشاهده خواهید کرد که ما از سال ۱۴ شروع می‌کنیم به تولید انبوه این ماشین‌ها. برای اینکه خیال‌تان بیشتر راحت بشود مراجعه کنید به بند ۳۲ که می‌گوید برای ده سال تحقیق و توسعه‌ی ایران روی IR-۴, IR-۵, IR-۶, IR-۸ است. یعنی بعد از ده سال ما به تعبیر شما می‌توانیم روی IR-۹ و IR-۱۰ و اینها می‌توانیم کار تحقیق و توسعه انجام بدهیم و به مرحله‌ی تولید برسانیم. برای آن‌ها که محدودیتی نیست. یک جا پیدا کنید که گفته باشد برای ماشین‌های نسل بالاتر بعد از ده سال، ایران محدودیت دارد. بنا بر این محدودیت، خیالتان راحت باشد ما برای تحقیق و توسعه و تولید ماشین‌های جدید بعد از سال هشتم دیگر طبق برنامه‌ی خودمان عمل خواهیم کرد. ان شاء الله دو ماه یا سه ماه دیگر که ما برنامه‌ی ۱۵ ساله‌ی خودمان را به آژانس ارائه دادیم، مشاهده خواهید کرد که این محدودیت‌ها تا سال ۱۴ و ۱۵ رفع خواهد شد و [تولید سانتریفیوژ] به مرحله‌ی حداکثر خودش خواهد رسید.
ببینید ما از سال هشتم که شروع می‌کنیم به تولید IR-۶ و IR-۸، هنوز در عمل به آن‌ها احتیاج نداریم. چرا؟ چون زیرساخت‌های ماشین‌های IR-۸ خودش از سال هشتم شروع می‌شود به تولید و این خودش دو سه سالی معطلی دارد. زیرساخت آن ماشین‌ها با زیرساخت ماشین‌های موجود فرق دارد. ماشین‌های IR-۸ هم بلند تر است (۳ متر است) و برای آن‌ها زیر ساخت کاملاً جداگانه‌ای باید ساخته بشود که خود این شاید دو سه سالی معطلی دارد. تا تحقیق و توسعه‌اش کامل بشود هم یک مقداری معطلی دارد. بنابراین تا ما شروع بکنیم به تولید انبوه هنوز دو سه سالی کار داریم. در این دو سه سال ان سالی ۲۰۰ عدد را که تولید می‌کنیم فعلاً انبار خواهیم کرد. طبقه‌ی B هم نیست. سالن B هست. نطنز زیر زمین دو تا سالن دارد. سالن A و B. در سالن A  دارد غنی‌سازی انجام می شود و در سالن B هم نهایتاً غنی‌سازی صورت می‌گیرد، ما آن‌ها را در همان سالنی که قرار هست نهایتاً نصب بشود نگهداری خواهیم کرد.
نکته‌ی بعدی که آقای حسینی فرمودند بحث قدرت دفاعی ماست. من بحث موشک‌ها در قطعنامه را کاملاً توضیح داده‌ام. اینکه تست موشکی صورت نگیرد، اصلاً‌ این طوری نیست. قطعنامه هیچ مانعی برای تست موشکی ما ایجاد نمی‌کند. ببینید پس من باز باید تکرار بکنم. بحث موشکی هیچ جای نگرانی بر اساس قطعنامه ندارد. قطعنامه الزام‌آور نیست. نمی‌گوید که Decided that shall، می‌گوید Calls upon IRAN.
 
فتح‌الله حسینی: کاغذپاره‌ است پس!
 
عراقچی: نه خیر، کاغذپاره هم نیست. سند ارزشمندی هست ولی امنیت ملی ما از همه چیز ارزشمند تر است. ببینید با شعار و کلمات که نمی‌خواهیم بازی کنیم. قطعنامه سند ارزشمندی است و تبعات حقوقی جدی دارد، ولی البته امنیت ملی ما فراتر از قطعنامه‌ها هست و ارزش‌ش بیشتر است. اما حتی بر اساس این قطعنامه هم هیچ الزامی بر برنامه‌ی موشکی ما وجود ندارد. یک، طبق ماده‌ی ۴۱ که قبلاً بود بر اساس قطعنامه‌ی ۱۹۲۹ الزام‌آور بود که ایران فعالیت موشکی نکند. الان از ماده‌ی ۴۱ درش آورده و از ایران فقط می‌خواهد. دو، دامنه‌‌ی موشک‌ها را محدود کرده و گفته موشک‌هایی که طراحی شده‌اند که قابلیت حمل سلاح هسته‌ای داشته باشند و نظامیان خود ما به ما گفتند که هیچ یک از موشک‌های ما برای این منظور طراحی نشده‌اند. هیچ کدام از موشک‌های ما. هیچ کدام از موشک‌های ما در حیطه‌ی قطعنامه‌ی جدید قرار نمی‌گیرد…
 
بروجردی: در کمیته‌ی هسته‌ای معاون وزیر دفاع، در شورای امنیت ملی؛ ستاد کل نیروهای مسلح، وزیر دفاع، فرمانده‌ی ارتش و فرمانده‌ی سپاه حضور دارند و مطابق قانون اساسی عضوند. بالاتر از حرف آن‌ها کسی می‌تواند حرف بزند؟!
[بحث بین نماینده‌ها]
 
عراقچی: جناب آقای شفیعی بحث برگشت‌پذیری را فرمودند. ببینید من یک توضیح کلی بدهم. اینی که می‌گویم خط قرمزها را قاطی نکنیم، این است که برگشت‌پذیری باید متقابل باشد. نه اینکه برگشت ‌پذیری اصلاً وجود نداشته باشد. اینکه اصلاً منطقی نیست. ببینید برای خود ما برگشت‌‌پذیری وجود دارد یا ندارد؟ اگر هر لحظه نظام یک تصمیم حاکمیتی بگیرد که قطعنامه و این برجام را بزند زیرش و برگردد، مگر نمی‌تواند؟ چرا. شورای وزیران اتحادیه‌ی اروپا هر لحظه تصمیم بگیرد یک قطعنامه‌ی جدید تصویب کند، نمی‌تواند؟ چرا می تواند. رییس جمهور آمریکا هر لحظه تصمیم بگیرد یک امضای جدید بزند، می‌تواند. بنابراین برگشت‌پذیری اصلاً وجود نداشته باشد اینکه منطقی نیست. اصلاً نمی‌شود و برگشت‌پذیری برای همه وجود دارد. بنابراین اصل برگشت‌پذیری را که نمی‌توانیم بگوییم نباشد. هست. هر کسی این اختیار و اراده را دارد که برگشت‌پذیری را در برنامه‌ی خودش انجام بدهد. آنی که خواسته شده بود این بود که متقابل باشد و ما هم بتوانیم. این یک نکته. نکته‌ی دوم اینکه در خصوص قطعنامه‌های شورای امنیت و برگشت‌پذیری، چرا آنجا یک مقداری مشکل دارد. اروپا و آمریکا هر لحظه بخواهند می‌توانند تحریم‌های خودشان را برگردانند. ما هم هر لحظه بخواهیم می‌توانیم برنامه‌ی خودمان را برگردانیم. ولی در شورای امنیت برگرداندن قطعنامه‌های لغو شده کار آسانی نیست. باید دوباره رأی‌گیری بکنند و ممکن است چین و روسیه وتو کنند. کاری که اینجا صورت گرفته وتوی چین و روسیه دور زده شده و آن‌ها اگر بخواهند می‌توانند برگردانند. این یکی از چیزهایی هست که آن‌جا وجود دارد. ولی همین که چرا چین و روسیه حاضر شدند از حق وتوی خودشان صرف نظر بکنند و به ان‌ها اجازه بدهند بدون نظر چین و روسیه قطعنامه‌ها را برگردانند، نشان می‌دهد که این برگشتن خیلی هم کار آسان و اتوماتیکی نیست. در قطعنامه و برجام اگر ملاحظه بکنید یک مسیر ۶۵ روزه‌ی مشکلی باید طی بشود و ۴ مرحله آن کشور مربوطه باید طی بکند و در هر مرحله باید هزینه‌ی سیاسی بدهد؛ اگر ایران نقض نکرده باشد و بخواهند بهانه‌جویی بکنند هزینه‌ی بسیار سنگین سیاسی‌ای باید داده بشود.
نکته‌ی بعدی زمان‌های دو طرف هست. من این را قبلاً هم گفتم. تصور می شود که برگشت‌پذیری در برنامه‌ی ما چند سال طول می‌کشد، اعاده‌ی تحریم‌ها برای آن‌ها خیلی سریع اتفاق می‌افتد. من عرض کردم این هر دو تا غلط است. نه برگشت پذیری در برنامه‌ی ما این‌قدر طولانی است، از نظر آن‌ها یک سال است شما چرا طولانی‌ش می‌کنید؟ از نظر آن‌ها برک اوت تایم ایران یک سال است و ایران می‌تواند به نقطه‌ای برسد که آن‌ها ازش می‌ترسند. ما که قرار نیست البته به سمت سلاح برویم. ولی آن چیزی که آن‌ها می ترسند این است که ایران می‌تواند یک ساله به نقطه‌ی خطر برسد. بنا بر این آن‌ها همیشه حذر خواهند کرد از اینکه [بهانه جویی کنند]. چون می‌دانند اگر بهانه‌جویی بکنند و به بهانه‌ای توافق را نقض بکنند به ایران مشروعیت داده‌اند که به سرعت به هر سمتی که می‌خواهد برود و این آن‌ها را خواهند ترساند. تمام دستاورد آن‌ها در این توافق چیست؟ که بگویند جلوی بمب اتم ایران را گرفتیم. چهار مسیر ایران به سمت بمب را بستیم. حالا بیایند با یک بهانه جویی ساده این چهار مسیر رو از دید خودشان دوباره بازش بکنند؟ حتماً نخواهند کرد. یعنی برگشت‌پذیری در برنامه ما را حساب چند سال نکنید. از دید آن‌ها یک سال است.
اما برگشت‌پذیری در برنامه‌ی آن‌ها هم این طور نیست که [به زودی برگردد]. عرض کردم تمام تحریم‌ها و شاکله‌ی تحریم‌هایی را که علیه ما ایجاد کردند بتوانند دوباره سریع بگذارند سر جایش. ببینید ده سال طول کشیده‌است که اینها بیس تحریم‌ها را در شورای امنیت ایجاد کرده‌اند. آمریکا قبلاً هم علیه ما تحریم‌های یک‌جانبه داشت ولی دنیا گوش نمی‌داد. چرا؟ چون مشروعیت شورای امنیت بالای سرش نبود. در این سال‌ها اول قطعنامه‌های شورای امنیت را گذاشتند و بعد توانستند تحریم‌های یکجانبه را ایجاد کنند. خب همه‌ی این‌ها یک هو برچیده می‌شود. دوباره بخواهند بگذارند [طول می‌کشد]. چند سال آن معاون وزیر خزانه‌داری و خود وزیرشان راه افتادند شرکت به شرکت، بانک به بانک، کشور به کشور رفتند یا باج دادن و یا تهدید کردند تا توانستند شرکت‌ها و کشورها را مجبور بکنند به اینکه با ایران کار نکنند. این طور نیست که فکر بکنید یک شبه می‌توانند بگذارند سر جایش. این پول‌های آزاد شده‌ی ما  اگر بیاید دست‌مان مثل همان ذخایر ماست. خب وقتی پول‌ها آمده دستمان اینکه برگشت‌پذیر نیست به آن صورت. بنابراین این طور نیست که فکر بکنید برگشت‌پذیری برای آن‌ها آسان و برای ما مشکل است. نه. به صورت متقابل و متناظر وجود دارد ان شاء الله.
 
شوشتری: آقای بروجردی ما به شیوه‌ی مدیریت جلسه واقعاً انتقاد داریم. مدیریت کمیسیون فضا را ایجاد کرده که فقط منتقدین صحبت کنند. کسانی که موافق برجام هستند این فضا را ازشان سلب می‌کند. در حالی که منطقی این است که یک نفر از موافقین صحبت کند و یک نفر از منتقدین. در هر جلسه آقای آصفری فرصت موسع رو به جناب کریمی قدوسی می‌دهند –البته من به محتوای فرمایشات‌شان کاری ندارم به شکل مدیریت جلسه اعتراض دارم- اما به کسانی که موافق هستند اجازه بدهید صحبت کنند.
 
بروجردی: در جلسه‌ی بعد کسانی که صحبت کردند در اولویت بعد هستند و کسانی که صحبت نکردند در اولویت ابتدایی.
 
عراقچی: سؤالی که آقای حسینی مطرح فرمودند در خصوص تأثیر توافق هسته‌ای بر مسائل اقتصادی کشور؛ صادرات و واردات و نرخ ارز و اینها. ببینید اینها را به هر حال بخش اقتصادی دولت باید بیایند و توضیح بدهند. ولی تلقی من این هست که بدون اینکه بخواهیم شعاری بدهیم، فرض بکنید طبق روال پیش برویم و همه چیز برگردد به روال سابق خودش. به کجا برمی‌گردد؟ به قبل از تحریم‌های هسته‌ای. قبل از تحریم‌های هسته‌ای این طور نبود که اقتصاد ما بدون هیچ مشکلی باشد. قبل از تحریم‌های هسته‌ای این طور نبود که مثلاً نرخ ارز و همه چیز شرایط مناسبی داشته باشد. به هر حال ما تحت تحریم‌های دیگر آمریکایی‌ها و غربی‌ها، چه اعلام شده و چه اعلام نشده، بودیم. مطمئن باشید تا جمهوری اسلامی، جمهوری اسلامی هست و تا وقتی که بر اصول و ارزش‌های خودش در مقابل سلطه‌طلبی غربی‌ها مقاومت می‌کند، به هر حال تضییقات اقتصادی هم خواهد داشت. اما موانع جدی و عمده‌ای که دشمن با سوء استفاده از موضوع هسته‌ای توانست در مقابل پای دیگران و ما قرار بدهد و روابط اقتصادی کشورهای دیگر با ما را تحت تأثیر قرار بدهد، اینها برداشته خواهد شد. فروش نفت ما می‌تواند به حالت قبلی خودش برگردد ولی این معنایش این نیست که حالت قبلی، ایده‌آل بوده. ما در صنعت نفت خودمان به سرمایه‌گزاری‌های کلان احتیاج داریم تا بتواند برسد به ظرفیت واقعی نفت برای جمهوری اسلامی ایران. برجام موانعی که آمریکا و غربی‌ها در مقابل اقتصاد ایران قرا دادند و زنجیرهایی که بر دست و پای اقتصاد ایران بستند و وزنه‌هایی که بر دوش ایران قرار دادند را برمی‌دارد. اما اینکه در آینده چه می‌شود قطعاً منوط به این هست که ما در عرصه‌ی اقتصادی چگونه توانایی‌های اقتصادی خودمان را به اثبات می‌رسانیم. مدیریت اقتصادی خوبی را اعمال بکنیم. حتما اقتصاد مقاومتی که مقام عظم رهبری فرمودند و مد نظر ایشان هست، این باید سیاست کلان ما باشد. باید از این فرصتی که برجام برای ما ایجاد می‌کند [استفاده کنیم]. برجام را از زاویه‌ی فرصت‌هایش هم نگاه بکنید. برای ما فرصتی ایجاد می‌کند که بتوانیم توانایی‌های اقتصادی و دفاعی و منطقه‌ای خودمان را تقویت بکنیم. یکی‌اش این است که ما به اهداف اقتصاد مقاومتی خودمان بتوانیم برسیم. اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه دیگر هیچ کشوری یا هیچ عامل خارجی‌ای نتواند اقتصاد ما را تحت تأثیر قرار بدهد. چه تحریم باشد و چه بحران‌های مالی باشد چه بحران انرژی باشد و هرچه که باشد. ما باید به آن سمت برویم و برجام این فرصت را برای ما ایجاد می‌کند. موانعی را که بر سر همکاری‌های ما  با سایر کشورها قرار دارد، بر‌می‌دارد. چه بانکی چه نفتی و چه انرژی. در همه‌ی حوزه‌ها.
فرمودید در برجام آمده ۸ سال و پس از آن آمده به شرط اینکه این توافق لغو نشود. این به شرط اینکه لغو نشود، یعنی به شرط اینکه طرفین به تعهدات خودشان پایبند بوده باشند. طبیعی است ما یک قرار ده ساله گذاشته‌ایم اگر در حین کار (چه به قول شما سال هفتم و روز ۳۶۳ م یا پس فردا یا هر روزی) هر یک از طرفین تعهدات خودشان را نقض بکنند، دوباره ما برمی‌گردیم به وضعیت سابق خودمان و البته بحث‌های خاص خودش را که دارد.
آقای جوکار فرمودند که قطعنامه الزامات جدیدی برای ما گذاشته است. این طور نیست. قطعنامه هیچ الزام جدیدی برای ما نگذاشته است.
 
آقا محمدی: زمان راستی‌آزمایی کی هست؟ چه روزی است؟ به ما بگویید. چرا این را جواب نمی‌دهید؟ مردم می‌خواهند بدانند. شما گفتید ما مذاکره می‌کنیم تحریم‌ها را برداریم، مردم به شما خوش بگذرد. این روز خوش مردم کی هست؟ این سؤال رو هم جواب بدهید که ایالت‌های آمریکا ملزم به لغو تحریم‌ها نیستند.
 
عراقچی: آقای آقا محمدی خواهش می‌کنم ازت. من ده بار بیشتر گفتم ولی باز هم می‌گویم. ببینید من این را در همین جلسه یک بار گفتم. باز هم تکرار می‌کنم. جلسات قبل هم عرض کردم در صدا و سیما هم گفتم. ما تا روزی که توافق اجرایی بشود و تحریم‌ها برداشته بشود سه روز مختلف داریم. روز اول روزی هست که توافق جمع‌بندی و نهایی می‌شود. وقتی که شورای امنیت تصویب‌ش کرد که این روز را گذراندیم. روز بعدی که روز توافق است حداکثر ۹۰ روز بعد از تصویب برجام است. ما الان در آن مرحله هستیم. مرحله‌ای که همه‌ی کشورها، چه ایران و چه آمریکا و بقیه‌ی کشورهای ۱+۵ اگر دوست داشتند مراحل قانونی تصویب رو طی می‌کنند. همین که الان من در خدمتتان هستم برای طی همین مراحل است. در ایران و در کنگره‌ی آمریکا مراحل طی می‌شود. هر روزی که ۷ تا کشور اعلام بکنند که ما مراحل‌مان را گذراندیم. حالا در ایران چند روز طول بکشد [نمی‌دانم]. شما می‌دانید چند روز طول می‌کشد؟ نمی‌دانیم دیگر. در کنگره هم نمی‌دانیم، ولی می‌توانیم حدس بزنیم که کی تمام می‌شود. به هر حال ۹۰ روز حداکثر وقت داریم. ممکن است بعد ۷۰ روز اتفاق بیفتد. هر موقع کنگره کارش تمام بشود و ما کارمان تمام بشود. حداکثر ۹۰ روز. روز نودم که می‌رسیم همه‌ی کشورها اعلام کردند که ما توافق را قبول داریم. اگر هم رد کرده باشند که هیچی دیگر. توافق نداریم. اما فرض کنید که همه تأیید کردند و توافق داریم. در آن روز چه اتفاقی می‌افتد؟ در آن روز آمریکا و اروپا تحریم‌های خودشان را لغو می‌کنند یا متوقف می‌کنند. چطوری؟ قانونش را تصویب می‌کنند. یا رییس جمهور آمریکا امضا می‌کند. ولی این لغو اجرایی نمی شود تا روز سوم. روز سوم چه روزی است؟ روز اجرایی است. اینکه کی هست بستگی به ما دارد که کارهایی که باید انجام بدهیم چقدر سریع انجام بدهیم. ممکن است یک ماه یا دوماه طول بکشد ممکن است سه ماه هم طول بکشد. نمی‌دانم. بستگی به سازمان انرژی اتمی دارد که کارهای خودش را چقدر انجام بدهد. خب غربی‌ها تحریم‌های خودشان را لغو می‌کنند، ولی این لغو اجرایی نمی شود تا روز سوم. در روز سوم وقتی که ایران تعهدات‌ش را انجام داد و راستی‌آزمایی شد لغو تحریم‌ها اجرایی می‌شود. روزی که تحریم‌ها عملاً برداشته می شود آن روز هست. مستنداتش کجاست؟
کلمه به کلمه‌ی این را ما مذاکره کرده‌ایم دیگر. ببینید پیوست شماره‌ی ۵ می‌گوید الف روز نهایی شدن. ب روز قبول توافق که ۹۰ روز بعد از تأیید برجام است. در این روز قبول توافق چه اتفاقی می‌افتد؟ پاراگراف شماره‌ی ۱۰ می‌گوید اتحادیه‌ی اروپا تحریم‌هایش را لغو می‌کند. پاراگراف ۱۱ می‌گوید رییس جمهور امریکا تحریم هایش را لغو می‌کند… بستگی به سازمان انرژی اتمی خودمان دارد. سازمان انرژی اتمی، مثال می‌زنم باید سانترفیوژهای اضافه و زیرساخت‌های آن‌ها را جمع‌آوری کند. ۱۰ هزار ۱۵ هزار سانتریفیوژ را باید جمع‌آوری بکند. چقدر طول می‌کشد؟ من نمی‌دانم سازمان می‌داند. ممکن است یک ماه طول بکشد. ممکن است یک ماه و نیم طول بکشد. راستی‌آزمایی‌اش چقدر طول می‌کشد؟ یک ساعت. آژانس می‌آید می‌شمارد و می‌گوید بله ۵۰۶۰ تاست. وقتی که ما کارهایمان را انجام دادی و راستی‌آزمایی هم شد می‌رسیم به روز اجرایی شدن. روز اجرایی شدن تحریم‌هایی که قبلاً لغو شده بود از آن روز اجرا می‌شود. دقیقاً کی هست؟ حدس می‌زنم حدود چهار پنج ماه دیگر باشد.
 
آقامحمدی: این راستی آزمایی فقط یک قلم نیست. از ۱۵٫۱ تا ۱۵٫۱۱ اگر بشمارید بیش از صد قلم می‌شود. هر بند خودش چند قسمت دارد.
 
عراقچی: نه خیر اینطور نیست. ۱۱ قلم است. درست است. مجموعش می‌شود چک لیست. ما دقت کردیم که این چک‌لیست جوری باشد که در هیچ یک از موارد آژانس نیاز به قضاوت نداشته باشد. همه چیز کمی است. آیا به این تعداد رسید؟ آیا آن لوله و پمپ که باید قطع می‌شد، شد؟ آیا آن اتصالاتی که باید برداشته می‌شد، شد؟ آیا در اراک آن کالندریای خارج شد؟ جواب همه‌ی اینها فقط آره یا نه است. آژانس قضاوت کیفی ندارد. یک نکته‌ای که شما اشاره کردید و نکته‌ی درستی هم هست، بعضی از ایالات آمریکا یک سری تحریم‌های خاصی قرار دادند که خاص آن ایالت هم هست. علیه کی؟ علیه شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند. گفته که تو حق نداری در ایالت من بیای کار بکنی. این چنین تحریم‌هایی هم وجود دارد که تحریم‌های ایالتی بهش می‌گویند. مثلاً ‌ایالت فلوریدا به شرکت زیمنس گفته اگر تو با ایران کار کردی حق نداری در فلوریدا کار بکنی. یک همچین مواردی وجود دارد. اینها را هم دولت مرکزی آمریکا نمی‌تواند از طرف آن‌ها لغو بکند، ولی در برجام تعهد کرده که آن تحریم‌های ایالتی را هم  برود صحبت بکند و راضی بکند که بردارد. برود تشویق بکند. نمی‌تواند که مجبور بکند. می‌تواند برود به تعبیر جنابعالی تشویق بکند. مثل تحریم‌های اولیه‌ی آمریکا که سر جایش می‌ماند. تحریم‌های اولیه‌ی آمریکا بعد از حادثه‌ی گروگانگیری و قبل از هسته‌ای گذاشته شده است. آن‌ها سر جایش می‌ماند چون ربطی به موضوع هسته‌ای ندارد. من عرض کردم این طور نیست که بعد از برداشته شدن تحریم‌ها طبق برجام همه چیز گل و بلبل می‌شود و همه چیز برمی‌گردد سرجای اول خودش. بله به قبل از موضوع هسته‌ای برمی‌گردد که آن موقع هم تحریم‌هایی داشتیم و آن موقع هم سرمایه‌گذاری در ایران به آن شکل نبود.
 
آقامحمدی: سؤال دیگر من را جواب ندادید. اینکه چرا ما اجرا می‌کنیم و آمریکا بعد از راستی‌آزمایی ما تعلیق می‌کند. این چه امتیازی است که به آمریکا دادیم؟
 
عراقچی: دولت آمریکا با کنگره در برداشتن تحریم‌ها مشکل دارد. طبق برجام ما گفتیم ما با تو و کنگره و اینها کاری نداریم. مهم این است که دولت آمریکا تعهد بکند که تحریم‌های آمریکا را اجرا نکند. این تعهد را رییس‌جمهور آمریکا کرده. بنا بر این تعهدی که در روز توافق رییس جمهور آمریکا می‌دهد این است که تحریم‌های کنگره و هرچه که هست را اجرا نکند. اجرای آن‌ها را متوقف بکند. این چیزی است که اتفاق می‌افتد.
 
موسوی‌نژاد: این را هم در بین صحبت‌هایتان بفرمایید که چرا برجام را به صورت انگلیسی و فارسی به امضا نرساندید؟ بالاخره اگر یک اتفاقی افتاد تفسیر متفاوتی صورت نمی‌گیرد.  آیا واقعاً ما قانونی داریم که بگوید مجلس شورای اسلامی یا رد بکند یا تأیید؟ تمام این سؤالات و ابهامات دلیلش آن است که برجام ابهام دارد و برجام شفاف نیست. شما می‌دانید که توافق‌نامه باید شفاف باشد. شما امروز هستید ولی ممکن است تا پنج سال دیگر نباشید در این مجموعه. ضمانتی هست که شما ۱۵ سال در کنار این توافقنامه باقی بمانید و همین‌طور تفسیر کنید؟ بالاخره توافق باید به گونه‌ای باشد که اگر شما رفتید و دیگران رفتند این سند باقی بماند. به ما هم باید در مجلس شورای اسلامی اجازه بدهید بند به بندش را بررسی کنیم.
 
عراقچی: حتماً‌ همین‌طور هست. بنده چه کسی هستم که اجازه بدهم یا ندهم.
 
موسوی‌نژاد: شما فرمودید که باید یا رد بکنید یا تأیید کنید.
 
عراقچی: شما بررسی بفرمایید و در نهایت بفرمایید با مجموعه‌ی این بررسی‌ها، برجام را یا قبول داریم یا نداریم. اگر قبول نداشته باشید ممکن است بگویید ایرادات‌ش اینهاست برو رفعش کن.
 
موسوی‌نژاد: بله، همین است. ممکن است ما بگوییم ایراداتی وجود دارد بروید اینها را رفع کنید.
 
عراقچی: بله، ما برویم رفع کنیم. ممکن است طرف مقابل بگوید حاضر نیستم و ممکن است بگوید بیایید از اول مذاکره کنیم و آن بحث دیگری است. در پاسخ به سوال حضرتعالی، اگر قبول کنیم که مذاکرات ما یک مذاکرات بین‌المللی بوده، اسناد بین‌المللی همه انگلیسی تهیه می‌شود. اگر بگوییم دو جانبه بوده و به زبان دوطرف باشد، می‌شود زبان فارسی و آن طرف انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، چینی و روسی. یعنی به شش زبان ما باید مذاکره می‌کردیم. یعنی یک کار کاملاً غیرممکن. بعد هم نهایتاً همه می‌گفتند ملاک چیست؟ می گفتند متن انگلیسی. یعنی بالاخره وقتی که شش زبان داری کدامش ملاک است؟ باید یکی را انتخاب بکنی دیگر. در مذاکرات بین‌المللی چند جانبه وقتی چند تا کشور درگیر هستند معمولاً زبان انگلیسی ملاک هست. در اینجا هم آن زبان ملاک است.
 
موسوی‌نژاد: آقای بروجردی راجع به جام زهر که فرمودید یک نکته‌ای بگویم. آقای دکتر عراقچی قطعنامه ۵۹۸ در سال ۶۷ زمانی اتفاق افتاد که مجلس شورای اسلامی و شورای امنیت ملی انقلابی‌تر بودند. ولی بالاخره این اتفاق افتاد. امروز هم می‌تواند اتفاق بیفتد. ما باید مواظبت کنیم که اتفاق نیفتد.